Usytuowanie i opis

Grodzisko w Skibicach o lokalnych nazwach Wały  lub Zawale, jest zlokalizowane  ok. 400 m na południowy zachód od zabudowań wsi Gliniska. Leży na cyplu wierzchowinowym, wznoszącym się ok. 50 m ponad zabagnioną dolinę rzeki Kalinówki, która otocza wzgórze od zachodu. Od północy i południa  cypel  otaczają obniżenia, natomiast od wschodu łączy się on z wysoczyzną. U podnóża zbocza zachodniego, w odległości około 0,5 km od grodziska, znajdują się źródła.

Grodzisko zajmuje powerzchnię ok. 20 hektarów. Wały grodziska są  prawie nieczytelne w terenie wskutek zniszczenia orką i erozją. Teren stanowiska zajmują pola orne i zagajniki.

Historia

Pierwsze informacje o grodzisku w Skibicach podał Hieronim Łopaciński w 1901 r., według których chronologia zabytku była nieco młodsza. Jak zapisał Łopaciński, znajdowało się „ na wysokiej górze, z trzech stron bagnami otoczonej, stare zamczysko Kalinówka. Musiało to być, jak nazwa wskazuje, gniazdo rodzinne Kalinowskich. Jest to jeden z największych w okolicy zamków, położony w miejscowości z natury baredzo obronnej, musiał się składać z zamku górnego i dolnego, otoczonych potrójnymi wysokimi wałami i fosami“. 

W latach 20. XX w. Michał Drewko określił zabytek jako grodzisko wczesnośredniowieczne, otoczone podwójnymi wałami zamykającymi przestrzeń o średnicy ok. 300 m. Wskazał również istnienie dwóch wałów przecinających majdan niemal w połowie, oraz wału zewnętrznego, otaczającego tzw. przedgrodzie od strony wschodniej.

Do czasu przeprowadzenia badań wykopaliskowych, w literaturze przedmiotu funkcjonowały różne interpretacje grodziska jako założenia obronnego z wczesnego średniowiecza dwuczłonowego lub wieloczłonowego,  o dwóch lub trzech wałach, w tym dookolnych  jak i odcinkowych, z przedgrodziem od strony wschodniej. 

Grodzisko w 1967 r. zostało wpisane do rejestru zabytków. 

Stan i wyniki badań 

Badania weryfikacyjno-sondażowe na grodzisku prowadzili w latach 1996 roku Andrzej Rozwałka oraz Agnieszka i Rafał Niedźwiadkowie. Założono 5 wykopów o łącznej powierzchni 51 m2  w części północno-wschodniej na domniemanym podgrodziu: wykopy 1 (2 x 7 m), 4 i 5 (4 x 1,5 m) i w południowo-zachodniej na terenie dawnego grodu: wykopy 2 i 3 ( oba o wym.5 x 2,5 m). Wykonano również 37 odwiertów na linii wschód- zachód. W 1998 r. Henryk Maruszczak przeprowadził  badania geologiczno-morfologiczne w oparciu o wiercenia  oraz analizę topografii terenu na podstawie dostępnych źródeł kartograficznych i zdjęć lotniczych. 

W wyniku badań archeologicznych udało się ustalić, że całe założenie składało się z grodu, prawdopodobnie od strony wschodniej z podgrodziem, osady w dolinie Kalinówki i cmentarzyska kurhanowego na sąsiednim wzgórzu. Podczas prac wykopaliskowych na terenie dawnego grodu odsłonięto część wału ziemnego z fragmentem konstrukcji drewnianej (słup? polepa) o nieokreślonym typie, które zniszczył pożar. Nasyp wału tworzyły warstwy przemieszanego lessu zalegające na zachowanym humusie pierwotnym. Według rekonstrukcji,  pierwotna szerokość nasypu wynosiła około 10 m. Wał był najprawdopodobniej dookolny i otaczał majdan o powierzchni około 3,7 ha.

W trakcie prac wykopaliskowych na majdanie grodziska odkryto jedyny wczesnośredniowieczny obiekt gospodarczy – jamę gruszkowatą, w której wystąpiły zabytki ruchome w postaci fragmentów naczyń glinianych. Jama miała około 1,5 m głębokości i 1 m szerokości. Wykonane w trakcie prac archeologicznych odwierty wykazały również istnienie fosy w części wschodniej założenia. Podczas badań na stanowisku zarejestrowano 233 fragmenty naczyń z wczesnego średniowiecza oraz 1 żelazny grot tulejowaty do strzały. Analiza pozyskanych zabytków wskazuje, że gród w Skibicach funkcjonował w okresie od VIII do X wieku. 

Na podstawie znalezisk ułamków naczyń glinanych sttwierdzono również na stanowisku starsze osadnictwo, neolityczną osadę kultury pucharów lejkowatych.

Z analiz geologiczno-geomorfologicznych wykonanych przez H. Maruszczaka wynika, że istniały dwa wały opasujące majdan (wał zewnętrzny być może tylko odcinkowy) między którymi odległość wynosiła od 18 do 20 m. Analizy te potwierdziły obecność fosy między podwójnym pierścieniem wałów nie tylko w części wschodniej, ale na całym ich obwodzie. Badania te nie wykazały istnienia wału poprzecznego, rozdzielającego domniemane podgrodzie od grodu, co sugerowali inni badacze w literaturze przedmiotu. Od strony wschodniej grodu istnieło być może jeszcze tzw. przedgrodzie, bronione wałem ziemnym, czytelnym na mapach z początku XX w., jak i na aktualnym NMT, jednak nie badanym wykopaliskowo i za pomocą odwiertów. Wał ten biegnie ok.50-60 m od grodziska, od krawędzi cypla na północy po obniżenie od strony południowej, gdzie zanika.

Zabytek dostępny.

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID Lublin, 09-07-2020 r.