Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl

grodzisko, st. 1


grodzisko średniowiecze Horodysko

Adres
Horodysko

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. chełmski, gm. Leśniowice

Grodzisko należy do nielicznych zachowanych tego typu obiektów na Lubelszczyźnie, z dobrze zachowanymi wałami ziemnymi i fosą.

Stanowi cenne źródło do poznania budownictwa obronnego z okresu wczesnego średniowiecza.

Usytuowanie i opis

Grodzisko o lokalnych nazwach: „Na Moczarach”, „Zamczysko” lub  „Szwedowa Góra”, jest położone w południowo-wschodniej części miejscowości, na południowo-zachodnim skraju lasu o nazwie Maczugi. Znajduje się na zachodnim stoku lessowej wysoczyzny, wznoszącej się około 25 m ponad poziomem dna doliny rzeki Potok Horodyski. 

Opis stanowiska: Wzgórze, na którym jest położone grodzisko, od strony rzeki ma urwisty, opadający gwałtownie stok, od strony wschodniej teren grodziska stanowi płaska, lessowa powierzchnia, obecnie porośnięta lasem i zajęta polami ornymi. U podnóża wysoczyzny znajdują się źródliska. Grodzisko ma plan nieregularny, zbliżony do elipsy o wymiarach 100 x 85 m, otoczone wałem dookolnym i fosą. Charakterystyczną cechą  jest dodatkowe wzmocnienie od strony wschodniej w formie podkowiastego wału odcinkowego i fosy.

Powierzchnia majdanu grodziska wynosi około 0,85 ha. Wał grodziska, tworzący zamkniętą linię, zachował się  do wysokości 1-3 m i szerokości u podstawy 10-15 m. Fosa posiada głębokość 2-3 m i szerokość około 5 m. Dobrze zachowany i czytelny wał odcinkowy zewnętrzny ma obecnie szerokość 8-10 m i wysokość 2-4 m.

Historia

W oparciu o wyniki badań archeologicznych można przyjąć, że gród funkcjonował w okresie wczesnego średniowiecza,  od XII do XIV w. Osada podgrodowa datowana jest na XII-XIII wiek.

Stan i wyniki badań archeologicznych

Badania wykopaliskowe na grodzisku były prowadzone w latach 1967, 1968 i 1971 przez archeologów z Muzeum Lubelskiego: Annę Kloss, Walerię Misiewicz i Zygmunta Ślusarskiego. Objęto nimi  powierchnię 897,5 m2. W trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w 1967 roku przebadano 34 wykopy (2,5 x 5 m i 2,5 x 8 m)  o łącznej powierzchni 432,5 m2 . Założono je w formie krzyża na osiach  majdanu grodziska N-S i E-W. Wykonano również jeden przekop przez wał wewnętrzny w części wschodniej grodziska. W 1968 roku kontynuowano prace badawcze. Założono wówczas13 wykopów o wymiarach 5 x 5 m i łącznej powierzchni 325 m2, na majdanie grodziska, w jego północno-wschodniej części. W 1971 roku przebadano powierzchnię 140 m2 w założonych kolejnych 6 wykopach. Kontynuowano badanie wału i fosy wewnętrznej wykonując przekrój przez wał zewnętrzny i fosę. Jeden wykop założono też na terenie międzywala.

Badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski przeprowadził w 1994 r. Stanisław Gołub.

W  wyniku kilkuletnich badań wykopaliskowych na grodzisku udało się stwierdzić, że wał wewnętrzny został zbudowany w konstrukcji drewniano-gliniano-ziemnej. Jądro wału stanowiła najprawdopodobniej konstrukcja skrzyniowa wypełniona gliną. Fosa miała głębokość 2-3 m i szerokość około 5 m. Wał odcinkowy zewnętrzny, jak wykazały badania, to nasyp ziemny umocniony konstrukcją palisadową, usytuowaną ok. 1 m za szczytem wału po jego stronie zewnętrznej. Wał wodcinkowy również otaczała fosa o szerokości około 5 m i głębokości 2-3 m. Podczas prac wykopaliskowych na majdanie grodziska odkryto dwie jamy gospodarcze, z których jedną udało się wydatować na podstawie znalezisk fragmentów naczyń glinianych na XII-XIII wiek. Poza tym nie stwierdzono śladów zabudowy. W północnej części grodziska odkryto cmentarzysko szkieletowe. Przebadanych zostało36 pochówków. Były one bez wyposażenia, z głowami ułożonymi na zachód. Jak twierdzą badacze, cmentarz zołożony został najpewniej w okresie już po zaprzestaniu użytkowania grodu. W trakcie wykopalisk zebrano liczne zabytki ruchome. Były to głównie fragmenty naczyń glinianych: całkowicie obtaczanych, zdobionych żłobkami dookolnymi i malowanych pobiałką o zróżnicowanych formch – garnki, dzbany, misy, pokrywki, datowane na XII-XIII w. Do najciekawszych znalezisk należą militaria: ostroga z kółkiem gwiaździstym, tok włóczni,  grot oszczepu oraz fragmenty kolczugi, których chronologię można określić na XIII-XIV wiek. 

Badania wykopaliskowe prowadzone były również na osadzie podgrodowej, położonej około 150 m na północ od grodziska. Przebadano 8 wykopów o łącznej powierzchni 111 m2, w których odkryto pozostałości 3 półziemianek z piecami/paleniskami oraz jamę gospodarczą. Zebrano ponad tysiąc zabytków, głównie fragmenty naczyń glinianych, datowanych na IX-XI  oraz XII-XIII w. Sugeruje to, że osada miała dwie fazy funkcjonowania:  przedgrodową i związaną z grodem. Najciekawszy zabytki ruchome zebrane w trakcie badań na osadzie to przedmioty metalowe: noże, gwoździe, przecinak oraz fragment brzytwy. Uwagę zwracają również  wykonane z gliny 2 ciężarki do sieci. Badania prowadzone na kolejnym, niedalekim stan. 13, również potwierdziły funkcjowanie osady wczesnośredniowiecznej, ale o starszej metryce, sprzed funkcjonowania grodu.

Na podstawie badań grodzisko ocenia się jako pozostałość  silnego grodu, wżnej strażnicy, a  położona w pobliżu osada stanowiła zaplecze dla jego zmilitaryzowanych mieszkańców. Zanim powstał gród funkcjonowały we wczesnym średniowieczu na pobliskich terenach osady otwarte. Zaskakującym odkryciem na majdanie grodziska był skarb paciorków fajansowych liczący ok. 1000 sztuk,  zdeponowany w naczyniu glinianym wraz z tarczką miedzianą (wisiorem), datowany na wczesną epkę brązu i związany z kulturą strzyżowską. Świadczy to , że gród został założony na terenie zasiedlonym już w pradziejach. 

Zabytek dostępny, oznakowany

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID Lublin, 23-04-2020 r.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1386, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2180664