Mimo późniejszej rozbiórki szczytów i zmiany formy dachów, zachowały wyjątkowo okazałą formę architektoniczną wyróżniając się bogatą artykulacją gotyckich elewacji. Obecnie, po zniszczeniu podczas 2. wojny światowej większości starej zabudowy bramy należą do najbardziej charakterystycznych akcentów architektonicznych centrum Sławna.

Historia

Sławno lokowane było na prawie lubeckim w 1317 r. Z 1400 r. pochodzi pierwsza wzmianka o miejskich murach obronnych – powstawały one zapewne w ciągu XIV i XV w. Miasto bronione było od północy wodami rzeki Moszczenicy, od południowego wschodu Kanałem Drzewnym, od południowego wschodu – fosą. Otoczone umocnieniami ziemno-drewnianymi oraz murami ceglanymi dostępne było przez bramy Koszalińską od południa, Słupską od północy oraz Łąkową (Koppeltor) od wschodu, a także przez furtę Polną od zachodu. Obie zachowane do dziś bramy poprzedzone były przedbramiami, a mury wzmocnione były basztami – pełnymi i łupinowymi. Na lata 1741-1787 przypada remont murów, w 1851 r. rozebrano mury we wschodniej części miasta, w następnych latach na pozostałych odcinkach – z pozostawieniem obu bram.

Obie bramy powstały na początku lub w 1. poł. XV w. Pierwotnie nakryte były dachami dwuspadowymi z kalenicą równoległą do obu głównych elewacji i szczytami nad elewacjami bocznymi (tak jak jest to widoczne na rycinie Lubinusa z 1618 r.). Prawdopodobnie w pocz. XVI w. zbudowano przedbramia. W okresie nowożytnym dwuspadowe dachy z wysokimi szczytami zastąpione zostały dachami czterospadowymi. 

Brama Słupska wzmiankowana była po raz pierwszy w 1458 r. W 1738 r. przeprowadzono remont bramy i przystosowano ją do potrzeb miejscowego garnizonu wojskowego. W 1816 r. budowla adaptowana została na warsztaty wojskowe, w późniejszym czasie służyła jako magazyn (o czym świadczy zachowane na poddaszu koło do transportu towarów). Przed 1939 r. w zabytkowej bramie urządzono świetlicę. Po zakończeniu II wojny światowej użytkownikiem obiektu był Związek Harcerstwa Polskiego. W 1973 r. we wnętrzu bramy urządzono klub Ligi Obrony Kraju. W latach 80. XX w. brama częściowo była zamieszkiwana. W latach 90-tych XX w. dzięki dotacji z Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej wyremontowano dach i wykonano stolarkę. W 2010 roku dokonano drobnych napraw szkarp i zewnętrznych ścian budowli. Obecnie nie użytkowana brama znajduje się w zarządzie Stowarzyszenia Miast Partnerskich Sławno-Rinteln.

Opis

Sławno jest miastem powiatowym o średniej wielkości. Pierwotnie całe Stare Miasto otoczone było wieńcem murów obronnych. Obecnie zachowały się jedynie dwie bramy – Koszalińska usytuowana w południowej części umocnień, u wylotu ul. Jedności Narodowej oraz Słupska, w północnej części umocnień u wylotu ul. Marii Curie Skłodowskiej. 

Bramy gotyckie, wzniesione z cegły w wątku wendyjskim i mieszanym, na fundamencie z głazów narzutowych. W licu elewacji widoczne otwory maculcowe oraz pojedyncze cegły zendrówki, układające się w wewnętrznej elewacji bramy Słupskiej w romboidalny wzór. Nad przejazdem bramy Koszalińskiej strop drewniany z podsufitką, bramy Słupskiej – sklepienie o przekroju ostrołukowym. Wewnątrz obu budowli stropy drewniane, schody do wysokości 1. piętra w grubości muru, ceglane zabiegowe, wyżej drewniane jednobiegowe, dachy kryte dachówką ceramiczną typu mnich-mniszka. Obie bramy założone na rzucie zbliżonym do kwadratu, z przyporami – prowadnicami brony od strony zewnętrznej (szczególnie wydatnymi przy bramie Słupskiej). Bramy pierwotnie typu szczytowego, każda z czterema kondygnacjami nad ostrołukowo zamkniętym przejazdem, nakryte dachami czterospadowymi.

Brama Słupska zwrócona elewacją zewnętrzną w stronę północną, wewnętrzną – w kierunku południowym. W pierwszej z nich przejazd ujęty szerokimi, silnie wysuniętymi dwustopniowymi szkarpami. Bezpośrednio nad przejazdem lico elewacji podzielone pięcioma szerokimi ostrołukowymi blendami, wyżej – sześcioma ostrołukowymi blendami dwudzielnymi z okrągłą blendą w zwieńczeniu. W elewacji wewnętrznej powyżej przejazdu sześć analogicznych blend dwudzielnych. Obie elewacje główne przeprute wtórnymi otworami okiennymi o kształcie zbliżonym do kwadratu – od strony zewnętrznej małymi, od miasta nieco większymi, w dwóch osiach nad przejazdem. Każda z elewacji bocznych podzielona trójką prostych blend ostrołukowych. Wewnątrz przejazdu w ścianie zachodniej usytuowane wejście na schody w grubości muru. 

Bramy dostępne z zewnątrz.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 20-07-2018 r.