Historia

Dom wzniesiony na przełomie wieków XVI i XVII, od 1615 r. (jak potwierdzają źródła) należał do Wojciecha Rydzika. Jego staraniem poszerzono mury domu i wystawiono podcienia. Po wielkim pożarze miasta w 1625 r. przystąpiono do remontu. Pomiędzy rokiem 1641 i 1724 należał do Rydzików, a potem do Kwolków. Wiadomo, iż w 1706 r. zakończył się duży remont przeprowadzony prze Zofię z Kwolków Staudingerową, upamiętniony inskrypcją na belce tragarza w wielkiej izbie. Kolejny remont generalny kamienicy wykonano ok. 1774 r. gdy należała do Andrzeja Wapińskiego i jego żony Katarzyny ze Stadnickich, co również potwierdza napis na belce stropowej. Spadkobierca Wapińskich - Zdzisław Oleksiński - sprzedał kamienicę w 1891 r. Bercie Apfelbaum, która przeprowadziła remont frontowej elewacji przywracając zabudowane podcienia (1929 r.). Po wojnie postępujący zły stan zachowania, przede wszystkim partii podziemnych, skłonił do zabezpieczenia obiektu a następnie do remontu i adaptacji podziemi na trasę turystyczną. I etap remontu kapitalnego kamienicy wykonany został w 1954 r., II - w 1960 r. Podziemia remontowane były od 1967 r. i oddane do użytku w 1984 r. pod nazwą Trasa Turystyczna im. Feliksa Zalewskiego. Kamienica stanowi własność prywatną. W 2016 r. wykonano konserwację techniczną stropu w wielkiej izbie oraz badania na istnienie polichromii.

Opis

Kamienica Rydzikowa usytuowana jest w pn.-zach. pierzei Rynku, u wylotu ul. Kasztelańskiej. Wybudowana została na planie wydłużonego prostokąta, z trzema traktami w układzie wzdłużnym i czterema w układzie poprzecznym, z których pierwszy stanowi trójarakdowy podcień. Jest to kamienica dwukondygnacjowa, podpiwniczona komorami i tunelami sięgającymi do głębokości 12 m, lokowanymi w trzech poziomach i wybiegającymi poza obręb budynku. Dach czterospadowy z wyprowadzonym nad wiatą świetlikiem również krytym dachem czterospadowym. Elewacja frontowa z trzema arkadami wspartymi na oszkarpowanych filarach i w profilowanych opaskach z kluczem osi. Nad nimi wysunięty gzyms międzykondygnacyjny oraz otwory okienne w pięciu osiach, ujęte skromnymi opaskami. Elewacja boczna od strony ul. Kasztelańskiej jedenastoosiowa, w tym z dwoma oknami nad arkadą, zdobionymi jak okna od frontu kamienicy. Dolna kondygnacja rozczłonkowana dwoma pilastrami pomiędzy którymi na przemian otwory drzwiowe z nadświetlami oraz okienne. Ostatnie wejście (od pn.) prowadzące do wielkiej izby zamknięte łukiem półkolistym, dwa pozostałe prostokątne z nadświetlami. Okna na piętrze w opaskach z klińcem w osi, podbudowane prostokątną płycinką z motywem koła pośrodku. Nadokienniki zamknięte prostym naczółkiem  wpisanym w gzyms rozciągający się na całej długości elewacji z mocno wysuniętym gzymsem wieńczącym. Do kamienicy prowadzi szeroka sień na osi, ujęta „sklepami”, kryta kolebą z lunetami, otwarta do obszernego dziedzińca wewnętrznego zw. wiatą. We wsch. osi przed wiatą ulokowano klatkę schodową prowadzącą na piętro. Wejścia z dziedzińca prowadzą do piwnic, sklepionych pomieszczeń parteru oraz wielkiej izby w ostatnim trakcie. Przy wejściu do wielkiej izby ulokowane są drewniane schody na górną galerię, na której znajdują się wejścia do pomieszczeń pierwszego piętra. Wielka izba kryta jest imponującym modrzewiowym stropem belkowym, z napisami na tragarzach upamiętniającymi wcześniejszych właścicieli. Pod stropem rozciąga się fryz sztukatorski podbudowany arkadowaniem. Podziemia kamienicy kryją ciągi komór i korytarzy zw. w archiwaliach jako „grubby” i „szyje” tworzące obecnie trasę turystyczną umożliwiającą poznanie specyfiki jarosławskich kamienic kupieckich.

Dostęp do zabytku ograniczony. Trasa podziemna dostępna po uzgodnieniu z właścicielem obiektu.

Opr. Jadwiga Stęchły, NID OT w Rzeszowie, 04-01-2018 r.