225 żołnierzy, którzy polegli w bitwie nad Bzurą we wrześniu 1939 roku. Wieś Stare Budy i okoliczne lasy były silnie ostrzeliwane i bombardowane przez lotnictwo niemieckie. Pomimo tego, że bitwa zakończyła się klęską i rozbiciem polskich armii, miała ogromne znaczenie taktyczne. Zaangażowała siły niemieckie i dzięki temu odciążyła oblężoną już wówczas Warszawę.

Historia

Bitwa nad Bzurą była największym starciem w wojnie obronnej Polski we wrześniu 1939 roku. Miała ona na celu zatrzymanie niemieckiego marszu na Warszawę. Po przegranej obronie granic, pozostające w odwrocie polskie armie – „Pomorze” pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego i „Poznań” dowodzona przez gen. Tadeusza Kutrzebę – zaatakowały posuwającą się równolegle do nich niemiecką 8. armię. 

Bitwa nad Bzurą rozpoczęła się 9 września, kiedy polska grupa operacyjna gen. bryg. Edmunda Knoll-Kownackiego zaatakowała niemiecką dywizję piechoty. W kilkudniowych walkach rodzime jednostki zdobyły Łęczycę, Ozorków, Uniejów i Walewice.

Los bitwy odwrócił się jednak 13 września, kiedy gen. Kutrzeba zdecydował o ataku oddziałów dowodzonych przez gen. Bortnowskiego na lasy skierniewickie. Polakom udało się sforsować Bzurę i uderzyć na niemieckie pozycje. Jednak gen. Bortnowski, obawiając się okrążenia przez nadciągające siły pancerne III Rzeszy, wstrzymał natarcie i wycofał się za rzekę.

Wówczas polskie wojska rozpoczęły odwrót w kierunku Puszczy Kampinoskiej i Warszawy. 16 września wojska niemieckie przeszły do natarcia okrążając stopniowo i rozbijając polskie oddziały. Jedynie niewielka część z dwustutysięcznego polskiego zgrupowania – ok. trzydzieści tys. żołnierzy – zdołało się przebić do Warszawy i Modlina, gdzie wzięli udział w obronie stolicy.

Stare Budy zapisały się na kartach historii w końcowej fazie bitwy nad Bzurą. Od 16 września we wsi i otaczających lasach ukrywało się wojsko z częściowo rozgromionych oddziałów polskich armii „Poznań” i „Pomorze”. Droga prowadząca poprzez Stare Budy została zablokowana ciągnącymi na przeprawę przez Bzurę w Witkowicach kolumnami sanitarnymi, a także przez cywilnych uciekinierów. Powstały zator uniemożliwiał swobodny ruch oddziałów, zmuszając je do przedzierania się lasami. 

17 września Niemcy rozpoczęli uderzenie na okrążone wojska generała Kutrzeby. Przed południem przeprowadzili druzgocący atak lotniczy w rejonie przepraw na Bzurze. Stare Budy, miejsce koncentracji armii "Pomorze", znalazły się pod huraganowym ogniem artylerii nieprzyjaciela.

Mieszkańcy Starych Bud i innych okolicznych wsi ofiarnie udzielali pomocy wojsku, dostarczając żywność, lecząc rannych czy ukrywając żołnierzy. Po zakończeniu działań dokonali pochówku tysięcy poległych w bitwie nad Bzurą. Późną jesienią 1939 r. Niemcy nakazali zaorać zbiorową mogiłę żołnierzy polskich w Starych Budach. Mieszkańcy jednak oznaczyli jednak teren i po wojnie stworzyli w tym miejscu niewielki cmentarz.

Opis

Nekropolia znajduje się w Starych Budach, przy drodze prowadzącej z Młodzieszyna do Iłowa. Zajmuje teren o powierzchni ok. 320 m², założona została na planie trapezu. W centralnej części znajduje się alejka zakończona niskim postumentem z krzyżem, częściowo wykonanym z lufy czołgu. Po obu stronach ścieżki spoczywają mogiły z betonowymi krzyżami. Szacuje się, że na cmentarzu pochowano ok. 225 poległych. Są to glównie żołnierze 4 Dywizji Piechoty oraz Pomorskiej Brygady Kawalerii.