Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny


kościół XV w. Warta

Adres
Warta, Klasztorna 9

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. sieradzki, gm. Warta - miasto

Przykład gotyckiej architektury sakralnej, znacznie przekształconej w okresie baroku.Obiekt o zachowanym bogatym wystroju, sanktuarium kultu bł. Rafała z Proszowic.

Historia

Pierwszy klasztor i kościół bernardyński w Warcie powstał dzięki fundacji mieszczanina Światosława Darmopycha oraz starosty Gerharda z Brudzewa w 1467r. Powstałe wówczas budynki (drewniane) kilkakrotnie ulegały zniszczeniom w trakcie pożarów. W l. 1482- 97 nastąpiła budowa nowego, murowanego zespołu klasztornego, któremu nadano gotycką formę. W 1534 r. w klasztorze zmarł Sługa Boży, bł. Rafał z Proszowic, jego zwłoki uroczyście złożono w kościele w okazałym sarkofagu.

W l. 1610-12 powstała z fundacji Wojciecha Kobierzyckiego późnorenesansowa kaplica św. Anny, dobudowana do bryły kościoła od strony północnej. Budowę jej przypisuje się warsztatowi kaliskiemu. W l. 1698-1708 w trakcie generalnego remontu nadano obiektom cechy barokowe (przekształcono sklepienia, wymieniono ołtarz główny itp.), zacierając częściowo pierwotną gotycką formę. Wzniesiona wówczas została kapliczka św. Barbary na cmentarzu przykościelnym. W 1721 r. dobudowano kruchtę. Wieże wzniesiono w 1744 r. W l. 1748-50 na miejscu dawnych gotyckich malowideł jeden z najbardziej znanych bernardyńskich malarzy, brat Walenty Żebrowski wykonał freski w nawie, prezbiterium i kaplicy św. Anny.

Po kasacie zakonu w klasztorze zamieszkiwali starzy zakonnicy, a od 1908 roku budynki klasztorne pełniły rolę szpitalnych na potrzeby pobliskiego szpitala psychiatrycznego. Bernardyni wrócili do Warty w 1918 r., w czasie II wojny światowej zostali usunięci przez hitlerowców. Zakonnicy ponownie pojawili się w swej dawnej siedzibie w 1945 r., pozostawiając południowe skrzydło klasztoru szpitalowi psychiatrycznemu. Obecnie cały klasztor użytkowany jest przez zakonników.

Opis

Zespół klasztorny zajmuje dwie duże działki na południowy wschód od warckiego rynku. Klasztor przylega do kościoła od południa, całość otacza park, obecnie współużytkowany z pobliskim szpitalem. Obiekt gotycki, znacznie przekształcony, zbarokizowany, z elementami stylu późnorenesansowego. Przykład średniowiecznej fundacji mieszczańskiej.

Kościół klasztorny jest obiektem jednonawowym, dwuwieżowym. Zrealizowany został na rzucie dwóch prostokątów, z których szerszy i dłuższy stanowi trójprzęsłowa nawa. Drugim, zamkniętym od wschodu wielobocznie jest prezbiterium. Skrajną zachodnią partię nawy wypełnia empora mieszcząca prospekt organowy, umieszczona na balkonie wspartym na czterech kolumnach połączonych arkadami. Do środkowego przęsła nawy przylega od północy kaplica św. Anny umiejscowiona na planie kwadratu. Wejście do kościoła prowadzi przez kruchtę położoną między dwoma czworobocznymi wieżami. Wieża południowa wtopiona jest częściowo w skrzydło klasztoru. W wyższych kondygnacjach wieże zyskują kształt ośmioboków. Zabudowania klasztorne zrealizowano na planie czworoboku, trzy trójkondygnacyjne skrzydła otaczają wirydarz. Budynki mają wysokość jednego piętra, dodatkowo funkcję mieszkalną pełni także wysokie poddasze.

Świątynię wzniesiono z cegły, stosując wątek polski. Drewnianą więźbę dachową przykrywa blacha. Dach nad nawą jest dwuspadowy, nad prezbiterium pięcioboczny, nad kruchtą jednospadowy. Czterokondygnacyjne wieże wieńczą baniaste hełmy z latarniami. Kaplica św. Anny przekryta jest ośmioboczną kopułą na pendentywach, jedną z największych w regionie sieradzkim. Klasztor także zbudowano z cegły, wysokie dwuspadowe dachy pokryte blachą kryją najwyższą kondygnację (poddasze). Narożniki skrzydeł wzmocniono masywnymi szkarpami. Mury zostały otynkowane od strony ulicy, od strony dziedzińca pozostawiono widoczną cegłę. Sklepienia w klasztorze są w większości kolebkowo-krzyżowe.

Fasada kościoła zrealizowana została według zasad wielkiego porządku. Na wysokości drugiej kondygnacji w centralnej części umieszczono duże wielokwaterowe okno zamknięte łukiem odcinkowym, a powyżej niszami z rzeźbami świętych. Zwieńczona jest szczytem ozdobionym profilowanym gzymsem i wizerunkiem zakonnika. Właściwą ścianę fasady poprzedza w pierwszej kondygnacji kruchta, której ściany przeprute zostały niewielkimi okienkami. Flankowana jest dwoma wieżami, z których wieża północna wkomponowana została w mur klasztoru. Na fasadzie wieży północnej znajduje się napis dotyczący fundacji w 1457 r. oraz remontu w 1982 r. Elewacja północna została częściowo przesłonięta przez bryłę kaplicy św. Anny z kopułą, oraz przybudówką. Partia nawy jest otynkowana, zaś prezbiterium pozostało częściowo nie otynkowane. Zewnętrzne elewacje klasztoru są gładko otynkowane. Elewacje są oszkarpowane.

Barokowy wolutowy szczyt w skrzydle zachodnim stanowi najbardziej znaczący element dekoracyjny. Na wewnętrznych, nie otynkowanych elewacjach klasztoru, widoczne są ślady przemurowań otworów okiennych, które pierwotnie zwieńczały ostrołuki.

Wnętrza kościoła zostały zbarokizowane w trakcie kolejnych przekształceń. Ślady gotyckich otworów okiennych, zamurowanych w trakcie przebudowy, są widoczne w południowej , zachodniej i północnej ścianie świątyni. Ściany nawy rozczłonkowano przez zastosowanie filarów przyściennych opiętych pilastrami z belkowaniem. Chór muzyczny wsparty jest na wielobocznych filarach połączonych ze sobą łukami arkadowymi. Kaplica otwarta do nawy arkadą, posiada bogatą dekorację sztukatorską. Wnętrza klasztoru są w większości dwutraktowe, wokół wirydarza znajduje się ciąg krużganków ułatwiających komunikację. Zachowała się częściowo oryginalna stolarka drzwiowa i okienna.

Uwagę wiernych i turystów po wejściu do świątyni przykuwają okazałe barokowe architektoniczne ołtarze. Warto także zwrócić uwagę na obrazy umieszczone na ścianach nawy. Ukazują one Św. Stanisława, Sąd Boży i Wizję św. Antoniego. Autorem ich był ceniony artysta (nadworny malarz króla Zygmunta III) Tomasz Dolabella. Ściany i stropy świątyni zdobią rokokowe polichromie autorstwa Walentego Żebrowskiego. Ten bernardyński malarz ukazał mi. sceny bł. Rafała z Proszowic. W kaplicy św. Anny również znajdują się polichromie, przedstawiające mi. sceny z życia świętej. Na terenie krużganków klasztornych zachowały się fragmenty polichromii z XV/XVI w.

Główny cel pielgrzymek do kościoła stanowi nagrobek bł. Rafała z Proszowic. Sarkofag wykonano z marmuru w stylu późnorenesansowym. Cennym zabytkiem jest także marmurowa płyta nagrobna bł. Melchizedecha.

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym lub w przerwach między uroczystościami religijnymi.

Oprac. Anna Michalska, NID OT w Łodzi, 10-09-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.130212, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.167962