Szkoła Witkiewiczowska-gmach szkoły rzemieślniczej - Zabytek.pl
Szkoła Witkiewiczowska-gmach szkoły rzemieślniczej
Adres
Nałęczów, Zygmunta Chmielewskiego 4
Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. puławski, gm. Nałęczów - miasto
Powstały w 1909 r. budynek, pełniący funkcję szkoły, został usytuowany w malowniczej scenerii Wąwozu Chmielewskiego.
Historia
Obiekt zw. dawną „Szkołą Witkiewiczowską” lub „Starówką” został wzniesiony w w latach 1909-1911 przez majstra Barylskiego, według projektu architekta Jana Koszczyc - Witkiewicza, w stylu narodowym czerpiącym m. in. z tradycji architektury zakopiańskiej . Budynek stanowił pierwszą realizację architekta, w której wprowadził nową wówczas żelbetową konstrukcje szkieletową (w przyziemiu). Zastosował także charakterystyczne dla neoromantyzmu wątki tzw. „rodzime” w postaci wysokich dachów spiętrzonych oraz pękate podpory – kolumienki i słupy, charakterystyczne dla późniejszych realizacji artysty. Gmach powstał z inicjatywy Karola Benniego prezesa Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego z przeznaczeniem na siedzibę Szkoły Rzemiosł Artystycznych, gdzie uczniowie nabywali umiejętności w zakresie: zabawkarstwa, stolarstwa, koszykarstwa. W 1912 powstała tutaj także szkoła rzeźbiarska, pod kierunkiem Jana Żylskiego. Wykonane, w ramach nauki, płaskorzeźby królów polskich i płaskorzeźby słynnych Polaków wystawione i nagrodzone zostały w 1914 r. na wystawie w Petersburgu.
Od 1929 r. mieściła się tu Państwowa Szkoła Spółdzielczości Rolniczej założona przez Zygmunta Chmielewskiego. Przed II wojną działał Uniwersytet Niedzielny, a w latach II wojny światowej organizowano tajne nauczanie i niedzielne wieczory literackie. W latach 1968-2000 w obiekcie funkcjonowało Muzeum Ruchu Spółdzielczego. Adaptowano wówczas wnętrze budynku dla nowych celów, likwidując m. in. część ścianek działowych w przyziemiu.
Obecnie funkcjonuje jako pensjonat i restauracja pod nazwą „Willa Starówka”.
Opis
Obiekt usytuowany w pn. - zach. części Nałęczowa, zajmuje działkę przy ul. Chmielewskiego (przebiegającej dnem głębokiego wąwozu). Od wsch. graniczy z zach. stokiem Armatniej Góry. Frontem zwrócony na pd., z osią podłużną o kierunku pn.- pd. Wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta z wejściem głównym poprzedzonym podcieniem w krótszym boku (pd.). Układ pomieszczeń zasadniczo w kilku traktach wtórnie przekształconych z klatką schodową we wsch. części. Bryła trójkondygnacyjna z użytkowym poddaszem nakryta stromym dachem wielopołaciowym z rodzajem facjaty przechodzącej w piętro poddasza w elewacji frontowej. Od pd. nad wejściem niewielki taras oraz w narożu pd. – wsch. ganek. Od wsch. na poziomie I piętra taras nad wysuniętą kondygnacją przyziemia, połączony drewnianym mostkiem ze schodami biegnącymi zboczem (ku oficynie położonej 15 m wyżej). Od pn. do korpusu głównego dostawiona dwukondygnacyjna przybudówka z poddaszem użytkowym w jednosadowym dachu.
Obiekt murowany z kamienia wapiennego oraz cegły, nieotynkowany. W piwnicach stropy odcinkowe, pozostałe stropy typu Kleina oraz drewniane o konstrukcji belkowej. Więźba dachowa drewniana, o konstrukcji płatwiowo - kleszczowej. Dachy kryte dachówką mniszką. Schody wewnętrzne drewniane policzkowe (główne łamane jednobiegowe, boczne powrotne dwubiegowe oraz na poddasze powrotne jednobiegowe) do pomieszczeń piwnicznych murowane otynkowane, jednobiegowe. Mostek prowadzący z tarasu na zbocze góry drewniany na słupach wspartych na betonowych cokołach.
W elewacjach ceglany detal architektoniczny w postaci systemu lizen ze szkarpami, obramieniami okiennymi, gzymsami, elementami fryzów z wypełnieniem lica kamieniem wapiennym. Otwory okienne o zróżnicowanej wielkości, prostokątne oraz zamknięte odcinkowo. Okna w większości wielokwaterowe. Elewacja frontowa (pd.) trójosiowa, trójkondygnacyjna z facjatą (tworząca czwartą kondygnację) w połaci dachu. W parterze na osi środkowej otwór drzwiowy zamknięty półkoliście poprzedzony podcieniem na dwóch pękatych kolumnach, tworzącym taras na wys. drugiej kondygnacji. W narożu pd.- wsch. ganek nakryty trójpołaciowym daszkiem wspartym na dwóch filarach (analogicznym jak w podcieniu oraz narożnym o przekroju kwadratowym).
Elewacja boczna (zach.) symetryczna, ośmioosiowa, trójkondygnacyjna z dziewięcioosiowym poddaszem jako czwartą kondygnacją, gdzie okna rozdzielone półkolumienkami o kształcie nawiązującym do podpór w elewacji frontowej, ganku i podcienia. Na wygładzonym białym kamieniu jest sygnatura Koszyc-Witkiewicza, a pod spodem, napis – Barylski.
We wnętrzu zachowana oryginalna klatka schodowa z dekoracją snycerską i ozdobną boazerią.
Zabytek dostępny w godzinach pracy hotelu i restauracji (tel. 81 501 41 34).
Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 04.04.2019 r.
Rodzaj: budynek użyteczności publicznej
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
kamienne
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_BK.7893, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_BK.349789