Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kantor fabryki Cegielskiego - Zabytek.pl

kantor fabryki Cegielskiego


budynek użyteczności publicznej 1869 - 1870 Poznań

Adres
Poznań

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Poznań, gm. Poznań

Kantor został wybudowany w l.1869-1870 według projektu Stanisława Hebanowskiego stworzonego przy udziale Hipolita Cegielskiego – działacza społecznego i przemysłowca, właściciela fabryki machin i narzędzi rolniczych w Poznaniu.

Architektura reprezentacyjnego budynku administracyjnego jest eklektyczna, nawiązująca do klasycyzmu. Dawny kantor jest jedynym zachowanym budynkiem kompleksu fabryki działającej między obecnymi ulicami: Strzelecką, Garbary i Krakowską w l. 1858 – 1912. Tradycję fabryki założonej przez H. Cegielskiego w 1846 r. w Poznaniu kontynuuje przedsiębiorstwo „H. Cegielski – Poznań S.A. (HCP)”.

Zabytek znajduje się na obszarze Pomnika Historii „Poznań – historyczny zespół miasta” (rozp. Prezydenta RP z dn. 28-11-2008 roku).

Historia

Hipolit Cegielski (1813-1868) był znanym przemysłowcem i działaczem społecznym. Po ukończeniu studiów w Berlinie wrócił do Poznania, gdzie rozpoczął pracę jako nauczyciel w Gimnazjum św. Marii Magdaleny, którego był absolwentem. Posadę stracił w 1846 r., kiedy w trakcie powstania wielkopolskiego (tzw. powstanie wielkopolskie 1846 r.) odmówił przeprowadzenia rewizji mieszkań swoich uczniów. Utrata dotychczasowego źródła utrzymania sprawiła, że w tym samym roku w Bazarze poznańskim otworzył sklep pod nazwą „Handel Żelaza”, a w 1850 r. warsztat naprawy narzędzi rolniczych przy ul. Woźnej. Wkrótce prężnie rozwijający się warsztat został przekształcony w niewielką fabrykę machin i narzędzi rolniczych, która od 1855 r. znajdowała się przy ul. Koziej 7 w Poznaniu.

W 1858 r., w związku z koniecznością budowy nowej, większej siedziby dla swojej fabryki, H. Ciegielski kupił dwuhektarową parcelę w kształcie zbliżonym do trójkąta, położoną między ob. ulicami: Strzelecką od zach. i Garbary od wschodu. Od północy jej granicę wyznaczała przepływającą w tym miejscu (ob. nieistniejąca) Struga Karmelicka, od pd. mury twierdzy z Bramą Dębińską (ob. w tym miejscu przebiega ul. Krakowska). Budowa fabryki trwała do 1870 roku. W tym czasie rozpoczęto produkcję lokomobili – zespołu napędowego, którego konstrukcja była oparta o maszynę parową, wykorzystywanego m. in. do napędzania maszyn rolniczych. W l. 1869-1870 wzniesiono najbardziej okazały budynek całego założenia, zachowany do dzisiaj kantor fabryczny (budynek administracyjny), zaprojektowany przez S. Hebanowskiego przy udziale H. Cegielskiego. Jego wysoka, oktogonalna wieża stanowiła dominantę wśród pozostałych zabudowań fabryki. Jak pisze Z. Ostrowska Kębłowska „(…) posłużenie się zamkowym, „roszczeniowym” motywem, szczególnie wówczas bliskim wielkopolskiemu ziemiaństwu, mogło przyczynić się do poszerzenia kręgu najważniejszych dla Cegielskiego odbiorców produkowanych przez fabrykę narzędzi i maszyn rolniczych” (Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780-1880, Poznań 2009, s. 399).

Na pocz. XX w., dotychczas prywatna „Fabryka machin i urządzeń rolniczych H. Cegielski w Poznaniu” została przekształcona w spółkę akcyjną „H. Cegielski, Towarzystwo Akcyjne w Poznaniu”. Konieczność rozbudowy prężnie działającego zakładu oraz brak dostępu do bocznicy kolejowej w dotychczasowej lokalizacji zadecydowały o przeniesieniu fabryki na Główną w 1913 roku. Tereny pofabryczne przy ul. Strzeleckiej należały do firmy do 1919 roku. W okresie międzywojennym rozpoczęła się stopniowa zabudowa tego terenu i związana z tym rozbiórka budynków tworzących kompleks fabryki. Do początku l. 90. XX w., oprócz budynku administracyjnego istniał jeszcze, wówczas częściowo zachowany, znajdujący się po jego pd. stronie budynek warsztatów. Obecnie kantor jest częścią kompleksu Wielkopolskiego Centrum Onkologii (mieszczą się w nim pomieszczenia dyrekcji i administracji), którego zabudowania otaczają go od pn., pd. i wschodu. Po jego stronie zach. jest usytuowany wielorodzinny budynek mieszkalny z lat 60. XX wieku.

Tradycję fabryki założonej przez H. Cegielskiego w 1846 r. w Poznaniu kontynuuje przedsiębiorstwo „H. Cegielski – Poznań S.A. (HCP)” z siedzibą przy ul. 28 czerwca 1956 r., które jest producentem m. in. silników okrętowych, lokomotyw oraz wagonów kolejowych.

Opis

Dawny kantor fabryki H. Cegielskiego znajduje się w centrum miasta, na terenie między ulicami: Strzelecką od zach. i Garbary od wschodu. Jest otoczony współczesną zabudową – od zach. wielorodzinnym budynkiem mieszkalnym z l. 60. XX w., cofniętym względem pierzei ul. Strzeleckiej, od pn., pd. i wsch. zabudowaniami Wielkopolskiego Centrum Onkologii, z którymi jest połączony przeszklonym łącznikiem na rzucie odwróconej litery „L”, odchodzącym od jego elewacji wschodniej.

Eklektyczny budynek, którego architektura nawiązuje do klasycyzmu, został wzniesiony na planie prostokąta z oktogonalną wieżą na osi od zach., z cegły i otynkowany. Prostopadłościenny korpus jest dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym, wieża – czterokondygnacyjna z niskim dachem ośmiopołaciowym (wszystkie kryte papą).

Na osi dwukondygnacyjnej, trójosiowej zwieńczonej trójkątnym szczytem elewacji frontowej (zach.) jest usytuowana wyższa, czterokondygnacyjna wieża, częściowo wtopiona w korpus budynku, mieszcząca klatkę schodową, z wejściem w przyziemiu usytuowanym po stronie zachodniej. Wysokość jej poszczególnych kondygnacji, oddzielonych profilowanymi gzymsami kordonowymi, jest zróżnicowana. Naroża drugiej, trzeciej i czwartej kondygnacji podkreślają pilastry. Pierwsza odpowiada wysokości dolnej kondygnacji korpusu budynku, trzecia jest najwyższa, zaakcentowana otworami okiennymi zamkniętymi łukami pełnymi i analogicznymi blendami w uskokowych opaskach, w których górnej części znajdują się tarcze zegarów. Otwory okienne najwyższej kondygnacji są mniejsze, ale posiadają analogiczne wykroje i są umieszczone parami na każdym boku wieży. Pozostałe elewacje budynku są dwukondygnacyjne, podzielone gzymsem kordonowym i zwieńczone uskokowym gzymsem koronującym. Otwory okienne są prostokątne, zróżnicowanej, lecz zbliżonej do siebie wielkości. Między pierwszym i drugim od zach. oknem drugiej kondygnacji elewacji pn. i pd. zostały umieszczone okrągłe, płytkie wnęki otoczone dekoracyjnymi, tynkowymi opaskami. Okna są współczesne o podziałach nawiązujących do historycznych. Na osi elewacji wsch. znajduje się przeszklony, prostopadłościenny, dwukondygnacyjny łącznik wysokością sięgający wieńczącego ją gzymsu, po stronie wsch. załamujący się pod kątem prostym w kierunku południowym. 

Układ pomieszczeń we wnętrzu jest przekształcony, dwutraktowy o wiodącej funkcji biurowej i administracyjnej, przedzielony korytarzem.

Zabytek dostępny. Dawny kantor jest obecnie częścią kompleksu budynków Wielkopolskiego Centrum Onkologii i znajdują się w nim pomieszczenia administracji.

oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 19-12-2017 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.171891, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.121147