Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny


kościół 1751 - 1761 Brodnica

Adres
Brodnica, Sądowa 5a

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. brodnicki, gm. Brodnica (gm. miejska)

Przykład późnobarokowej świątyni i klasztoru o typowym założeniu charakterystycznym dla architektury reformackiej i jednolitym programie ikonograficznym.

Historia

Kościół pw. św. Franciszka z Asyżu i klasztor (dawniej oo. Reformatów) obecnie oo. Franciszkanów został ufundowany w 1751 r. przez starostę brodnickiego Józefa Pląskowskiego i jego żonę Rozalię z Czapskich. Budowę kościoła ukończono w 1761 r., został poświęcony w 1762 roku. Pierwotne budynki klasztorne (zapewne drewniane) zostały spalone w 1769 r., w następnych latach wzniesiono obecne. W 1838 r. dokonano rekoncyliacji kościoła pod nowym wezwaniem - Niepokalanego Poczęcia NMP. Odtąd pełnił on rolę świątyni cmentarnej, a przez pewien czas także i więziennej. W okresie międzywojennym był kościołem garnizonowym dla stacjonującego w Brodnicy 67 Pułku Piechoty. Dnia 02. 11. 1947 r. przejęli go oficjalnie franciszkanie,  parafię erygowano 04. 10. 1978 r. Dekretem prowincjała Hipolita Lipiński świątynia z dniem 13 VI 1996 r. uzyskała rangę Sanktuarium św. Antoniego – pierwszego w Polsce północnej. Klasztor odnowiono w latach 1950-1952 a kościół w latach 1964-1965.

Opis

Zespół klasztorny o.o. Franciszkanów usytuowany na północny zachód od Dużego Rynku, przy drodze do Grudziądza. Kościół barokowy, nieorientowany, prezbiterium zwrócone w kierunku południowym, dwuprzęsłowe; nawa  szersza, czteroprzęsłowa, od północy czwarte przęsło węższe, mieszczące chór muzyczny. Korpus nawowy i prezbiterium nakryte osobnymi dachami dwuspadowymi, nad prezbiterium wieżyczka na  sygnaturkę z ośmioboczną latarnią. Kościół wzniesiony z cegły, otynkowany. Elewacja frontowa – północna, podzielona zdwojonymi pilastrami jońskimi wspierającymi belkowanie stanowiące jednocześnie podstawę trójkątnego szczytu. Na osi elewacji prostokątne wejście, nad którym przerwany, półkolisty przyczółek w którym emblemat franciszkański. W polach bocznych nisze ze współczesnymi rzeźbami św. Antoniego Padewskiego oraz św. Franciszka z Asyżu. W nawie i prezbiterium sklepienia kolebkowe o łuku obniżonym, z lunetami. Pośrodku sklepienia nawy stiukowa rozeta. Podziały ścian akcentowane przyściennymi filarami o zaokrąglonych narożach, opiętymi pilastrami w typie jońskim, dźwigającymi belkowanie i gzyms. Ponad gzymsem okna zamknięte odcinkowo, umieszczone w szerokich wnękach. Chór muzyczny murowany, wsparty na trzech arkadach filarowych. Wyposażenie wnętrza kościelnego spójne i dostosowanej do wymogów osiemnastowiecznego programu kościołów reformackich. Z pierwotnego wyposażenia zachował się: ołtarz główny pw. Chrystusa Ukrzyżowanego (usytuowany w połowie prezbiterium, ze względu na mieszczący się za nim chór zakonny), rokokowy z XVIII w.,z rzeźbami: w polu środkowym -  krucyfiks, po bokach - Matka Boża, św. Piotr, św. Jan Ewangelista, św. Maria Magdalena, w górnej kondygnacji - Bóg Ojciec, Gołębica Ducha Św. oraz dwa anioły z Arma Christi. Rokokowe ołtarze boczne. Rokokowa ambona, z rzeźbą trąbiącego Anioła na baldachimie. Neobarokowe organy z 2. poł. XIX w. zbudowane przez Juliusza Witta z Gdańska. Najstarszym elementem wystroju wnętrza świątyni jest granitowa kropielnica, prawdopodobnie średniowieczna. Dwa konfesjonały pochodzą z XVIII w., ławy z  malowanymi herbami Leliwa 1796 r. Epitafium Józefa Pląskowskiego i jego żony Rozalii fundowane w 1791 r. przez syna ks. Andrzeja Pląskowskiego, kanonika chełmińskiego i warmińskiego, marmurowe. Dwa rokokowe krzyże ołtarzowe z ok. 1770 r. Malarstwo reprezentują: barokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem adorowanej przez anioły, oraz barokowe drzewo genealogiczne św. Franciszka z XVIII w. Od strony zachodniej do kościoła przylegają murowane zabudowania klasztorne wzniesione na planie prostokąta, z wewnętrzny czworobocznym wirydarzem i wąskim dziedzińcem przylegającym do nawy kościoła. Budynki o skromnych cechach barokowych, piętrowe, o jednotraktowym układzie pomieszczeń, z korytarzem wokół wirydarza. Korytarz i pomieszczenia przyziemia sklepione kolebkowo-krzyżowo, piętra kolebkowo z lunetami. Elewacja frontowa od północy zlicowana z fasadą kościoła, dziewięcioosiowa. Dachy cztero- i dwuspadowe o kalenicach nierównej wysokości. Wokół klasztoru cmentarz parafialny, powstały na terenach dawnego ogrodu klasztornego. W najstarszej części cmentarz rzeźba – „Pieta” autorstwa rzeźbiarza Ignacego Zelka.

Zabytek dostępny. Obiekt otwarty podczas nabożeństw.

Opr. Marzenna Stocka, OT NID w Toruniu, 17-05-2018

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.123760, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.217385