Zachowany w bardzo dobrym stanie jest interesującym przykładem architektury z pocz. XX w., łączącej formy historyczne ze swobodnie komponowaną bryłą i secesyjną dekoracją. Stanowi świadectwo rozwoju techniki pożarniczej.

Historia

Gmach strażnicy nr III straży pożarnej wzniesiony został w 1903 r., po przyłączeniu przemysłowego miasta Grabowo do Szczecina. Działka, na której zlokalizowano budynek stanowiła przedtem teren cmentarza grabowskiego. Obsługiwała teren dzielnic Grabowo, Drzetowo i Niemierzyn. Projekt gmachu sporządził miejski radca budowlany Wilhelm Meyer-Schwartau.

W chwili powstania załogę strażnicy stanowiło 37 osób. Była ona wyposażona w sześć koni, sikawki spalinową i parową oraz wóz do transportu węży i drabin. Na działce usytuowano budynek główny oraz pomocniczą wozownię z wieżą – wspinalnią. W przyziemiu budynku głównego znalazły się wozownia z czterema stanowiskami, stajnia, posterunek strażnika, pokój woźniców pomieszczenie telegrafu, pokój pierwszej pomocy, stanowisko sanitarki, ślusarnia i kuźnia. Na pierwszym piętrze rozlokowano pomieszczenia dla załogi, biuro zarządcy strażnicy i kilka warsztatów. Na drugim i trzecim piętrze urządzono mieszkania służbowe. Ogrzewaniu budynku służyła niskociśnieniowa instalacja parowa. Na parceli urządzono niewielkie ogródki dla lokatorów mieszkań. Na dziedzińcu znalazły się ławki i altany dla załogi. Po 1945 r. obiekt służył Stoczni Szczecińskiej częściowo jako remiza strażacka, częściowo zaś pełnił funkcje kulturalno-oświatowe. Od 1993 r. pozostaje w zarządzie Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie.

Opis

Zespół strażnicy Straży Pożarnej usytuowany jest na Grabowie, w jednej z północnych, przemysłowych dzielnic Szczecina, nieopodal dawnej Stoczni Szczecińskiej. Od strony zachodniej i północno-zachodniej granice zespołu wyznacza ulica Firlika, od południa – boczna uliczka dojazdowa, po której południowej stronie usytuowany jest sklep Netto. Od wschodu z terenem straży pożarnej graniczy m.in. teren garaży i składowiska złomu. Zespół składa się z budynku głównego wychodzącego elewacją szczytową na zachód, w kierunku ulicy Firlika, zaś jedną z dłuższych elewacji w kierunku północnym. Na północ od budynku głównego położona jest wieża wspinalna, a od ul. Firlika zachował się oryginalny mur ogrodzenia.

Zespół utrzymany w formach eklektycznych z elementami neoromanizmu, neogotyku i neobaroku. Gmach główny złożony z korpusu na rzucie prostokąta, z krótkiego skrzydła usytuowanego od południa przy zachodnim narożniku oraz z równoległej do korpusu wąskiej części bocznej przylegającej do niego od strony południowej. Budynek podpiwniczony, o złożonej, silnie rozczłonkowanej bryle. Korpus główny trzypiętrowy, nakryty asymetrycznym dachem dwuspadowym, a nad skrajnymi częściami – osobnymi dachami trójspadowymi ze szczytami od strony północnej i połaciami od południa. Skrzydło jednopiętrowe, nakryte dachem dwuspadowym, wąska część boczna – dachem pulpitowym, wieża w południowo-zachodnim narożniku skrzydła zwieńczona hełmem.

Budynek murowany, o elewacjach z czerwonej cegły klinkierowej, dachy pokryte dachówką karpiówką, z wyjątkiem niskiej części od południa nakrytej dachem pulpitowym, hełm wieży kryty blachą. Stropy w piwnicach odcinkpowe na belkach stalowych, na pozostałych kondygnacjach – drewniane. Schody wewnętrzne o stalowej konstrukcji, na której oparte prefabrykowane betonowe stopnie. Na belkach policzkowych widoczne napisy: „KÖNIGSHÜTTE O/S N.P. 19” i „PEINER WALZWERK NP 22”. 

Elewacje budynku z wydzielonym cokołem z ciosów kamiennych, ożywione licznymi tynkowanymi blendami oraz dekoracją w technice sgraffita, zwieńczone prostym gzymsem podokapowym. Elewacje asymetryczne, o nieregularnych podziałach. W elewacji od strony ulicy na parterze szerokie okna zamknięte półkoliście, w elewacji północnej – szerokie wrota garaży. Piętro obu elewacji przeprute oknami w układzie biforyjnym – otwory od ulicy zamknięte prosto, osadzone w półkoliście zamkniętych wnękach rozdzielonych kolumienką o kostkowym kapitelu, okna od strony północnej, zamknięte łukiem pełnym, rozdzielone analogicznie zamkniętą węższą blendą. Otwory dwóch wyższych kondygnacji osadzone w dwukondygnacyjnych wnękach szerokie, trójdzielne, zamknięte na pierwszym piętrze prosto, na drugim – łukiem odcinkowym. Elewacja od strony ulicy zwieńczona szczytem o płynnym „falistym” wykroju. Analogicznie rozwiązane szczyty dwóch pseudoryzalitów elewacji północnej oraz południowej elewacji skrzydła. Na wysokości drugiego piętra zachodniego ryzalitu elewacji północnej wsparty na dwóch masywnych wspornikach balkon z barierą w formie ozdobnej kraty o secesyjnym ornamencie. Elewacja skrzydła bocznego od strony ulicy przepruta na parterze wrotami garażu, na piętrze – oknami zamkniętymi łukiem pełnym. Obie główne elewacje bogato zdobione dekoracją sgraffiitową, na którą składają się biegnący powyżej parteru fryz o motywie fali oraz secesyjne ornamenty skupione w parapetach i pomiędzy nadprożami okien drugiego piętra elewacji północnej i w półkoliście zamkniętych blendach okien tego piętra elewacji zachodniej.

Wnętrze budynku na parterze korpusu głównego rozwiązane w układzie dwutraktowym, z obszerną halą garaży w trakcie północnym oraz szeregiem mniejszych pomieszczeń w wąskim trakcie południowym, a także prostopadłym do niego trakcie od ulicy. Po obu stronach wspartej na dwóch rzędach słupów hali garażowej położone dwie dwubiegowe klatki schodowe.

Wieża wspinalna założona na rzucie prostokąta o dłuższych bokach od strony północnej i południowej, czterokondygnacyjna, nakryta dwuspadowym dachem. Elewacje oblicowane czerwoną cegłą klinkierową analogiczną jak budynek główny, bezokienna ściana północna otynkowana, dach pokryty dachówką karpiówką. Elewacje południowa i wschodnia przeprute otworami zamkniętymi na parterze i trzecim piętrze łukiem odcinkowym, na pierwszym piętrze – łukiem pełnym, na drugim piętrze – prosto. Od wschodu na trzecim piętrze usytuowany balkon. Od strony zachodniej do wieży przylega parterowy budynek dawnej wozowni o trzech boksach z wrotami zamkniętymi łukiem odcinkowym, nakryty dachem pulpitowym. Od strony północnej dobudowany współczesny garaż. Od strony ulicy Firlika posesja ogrodzona oryginalnym murem ceglanym, na kamiennym cokole, o licu urozmaiconym prostokątnymi, tynkowanymi blendami. Bramy wjazdowe na teren strażnicy z ażurowymi metalowymi wrotami, flankowane ceglanymi słupami. 

Obiekt dostępny z zewnątrz. 

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 20-09-2018 r.