dwór - Zabytek.pl
Adres
Skrzynki, Plac Parkowy 1
Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. poznański, gm. Stęszew - obszar wiejski
Historia
Pierwsza wzmianka o wsi Skrzynki w pow. poznańskim, położonej w odległości ok. 6 km na płd.-wsch. od miasta Buk pochodzi z 1357 roku, gdy należała do kapituły poznańskiej. Wieś została założona na prawie niemieckim przez archidiakona Andrzeja i przynależała do parafii w Niepruszewie. W 1580 roku we wsi było tylko 6 łanów zasiedlonych. W połowie XVIII w. prawdopodobnie stała się własnością prywatną. Na pocz. XIX w. właścicielem wsi był Samuel Kąsinowski. Od ok. 1814 r. majątek w Skrzynkach był własnością Michała Neymana i jego żony Franciszki Cecylii de Rose. Po 1838 r. rodzina Neymanów sprzedała dobra w Skrzynkach, które stały się własnością Władysława Szołdrskiego (zm. w 1757 r. w Pniewach) ożenionego z Franciszką z Radomickich z Konarzewa, starosty generalnego Wielkopolski. Tenże był do 1747 r. właścicielem majątku w Czempiniu-Borówku (pow. kościański) a także dóbr w Pniewach (pow. szamotulski). Skrzynki podobnie jak i pozostałe majątki znalazły się w 2 poł. XIX wieku w rękach niemieckich. W 1860 r. Skrzynki były własnością Wincentego Węsierskiego dziedzica Zakrzewa (pow. gnieźnieński) i Józefy Bnińskiej. W tymże roku we dworze w Skrzynkach zmarła ich 32-letnia córka Wincencja. Zanim majątek stała się własnością rodziny Iffland należał jeszcze do Richarda Gericke. To od niego dobra w Skrzynkach zakupił w 1871 r. Gustaw Berthold Iffland. Po nim w latach 1894-1898 należały do starszego syna Carla Waltera. Po jego bezpotomnej śmierci majątek odziedziczył jego brat Franz Conrad Iffland, który zmarł 7 września 1939 r. Pierwotnie został pochowany na terenie parku dworskiego. W miejscu jego grobu znajduje się głaz narzutowy symbolicznie upamiętniający pierwotne miejsce spoczynku. Ostatnim niemieckim właścicielem Skrzynek był Conrad Alfred Iffland. W 1945 roku rodzina Ifflandów opuściła Skrzynki.
W 1885 roku majątek miał powierzchnię 584 ha, w tym 432 ha stanowiły grunty uprawne. W 1926 r. jego powierzchnia wynosiła 601 ha. W okresie międzywojennym majątek należał do dobrze utrzymanych. Po 1945 roku majątek został rozparcelowany.
Pałac w Skrzynkach o klasycyzujących formach powstał za życia Gustawa Bertholda Ifflanda po 1871 roku, być może z wykorzystaniem elementów istniejącego wcześniej dworu. Wraz z nim założono przy nim nieduży park – ogród. W pałacu po II wojnie światowej znajdowały się mieszkania lokatorskie. Zabudowa podwórza folwarcznego służyła Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Czerwona Gwiazda”. W latach 1985-89 miał miejsce generalny remont obiektu i jego rozbudowa. Do historycznego dworu dobudowano część północną oraz podwyższono o jedną kondygnację część południową. Towarzyszyła temu wymiana więźby dachowej, tynków i częściowo stropów. Po tym czasie pałac w Skrzynkach służył jako ośrodek szkoleniowy Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. W 2015 roku niszczejący obiekt został przekazany powiatowi poznańskiemu. Starostowo powiatowe rozpoczęło trwający kilka lat gruntowny remont pod okiem konserwatora powiatowego. W budynku 14 lipca 2023 r. oficjalnie otwarto samorządową instytucję pod nazwą Instytut Skrzynki – Instytut Dokumentacji, Rozwoju i Promocji Dziedzictwa Kulturowego i Kulinarnego Powiatu Poznańskiego. Instytut jest operatorem szlaku kulinarnego „Smaki Powiatu Poznańskiego”. Do jego zadań należy promocja kultury centralnej Wielkopolski, ochrona wartości i udostępnianie dóbr kultury a także prowadzenie badań i dokumentacji w dziedzinie kultury i kulinariów. W obiekcie będą się odbywać warsztaty, koncerty, seanse filmowe, spotkania literackie i imprezy okolicznościowe. Ponadto zagościła w nim galeria, gdzie można będzie prezentować fotografie, dzieła sztuki i inne zbiory. Pałac zyskał również po ostatnim remoncie kilkanaście pokoi hotelowych, a w parku zakątek do grillowania.
Opis
Zespół dawnego majątku w Skrzynkach położony jest w przy drogach prowadzących do Otusza i Podłozin oraz do Tomiczek na terenie gminy Stęszew w płn.-zach. części pow. poznańskiego. Składa się z pałacu usytuowanego w niewielkim parku-ogrodzie o powierzchni 1,4 ha obwiedzionym ceglano-drewnianym ogrodzeniem. Zespół oddalony jest około 0,5 km od linii kolejowej Poznań-Opalenica. Pałac z parkiem zajmuje płn.-zach. część założenia.
Pałac w 2/3 jest obiektem historycznym. Cały budynek posiada prawie 43 metry długości. Dobudowana w latach 80.XX wieku część północna ma nieco ponad 13 metrów. Obecnie pałac posiada rzut wydłużonego prostokąta z wysuniętym od wschodu półokrągłym ryzalitem zwieńczonym balkonem na piętrze. Prostopadłościenną dwukondygnacyjną, podpiwniczoną bryłę przykrywa dach czterospadowy o niedużym nachyleniu połaci pokryty blachą. Fundamenty i mur piwnic zostały wykonane z ciosów kamiennych. Od strony wewnętrznej zostały oblicowane cegłą. Ściany parteru i piętra z cegły, obustronnie tynkowane. Sklepienia w piwnicach ceglane odcinkowe. W historycznej części budynku zostały częściowo zachowane stropy belkowe. Więźba dachowa wymieniono już w latach 80. XX wieku. Stolarka okienna i drzwiowa wymieniona w trakcie ostatniego remontu na drewnianą z zachowaniem historycznej formy i podziałów. Schody do piwnicy z cegły, wewnątrz budynku pokryte nowym materiałem ceramicznym z nowymi kutymi balustradami. Dekoracja elewacji dobudowanej w latach 80. XX w. części północnej oraz nadbudowanej części południowej (partia piętra) została ujednolicona i dopasowana do historycznej bryły. Ktoś nie znający historii obiektu może odnieść wrażenie, iż cała bryła budynku powstała w XIX stuleciu.
Elewacje budynku podzielone szerokim gzymsem międzykondygnacyjnym i ozdobnymi płycinami podokiennymi. Na poziomie fundamentu licowane kamieniem i cegłą. Elewacja wschodnia – 10-osiowa wyróżniona półkolistym ryzalitem z balkonem w kondygnacji piętra. Pod wnęką balkonową tympanon dekorowany zwielokrotnionymi profilowanymi gzymsami. Część południowa i północna zaakcentowana pseudoryzalitami. Wejście główne prowadzi przez półkolisty ryzalit kamiennymi schodami z podestem przystawionym do północnej części budynku. Podest o formie tarasu obwiedziony murowanym murkiem Okna piętra o formie stojących prostokątów ujęte w profilowane opaski. Okna parteru w części zamknięte łukiem odcinkowym. Okna piwnic zabezpieczone nową ozdobną kratą. Elewacja zachodnia – 12-osiowa z dekoracją analogiczną jak w el. wschodniej. Elewacje szczytowe – 3 -osiowe z oknami i blendami na osiach. Od północy dostawiono do budynku w ostatnich latach taras oblicowany cegłą. Układ wnętrza na parterze dwu i półtraktowy. Piętro przystosowano do funkcji hotelowej. Piwnice częściowo zaadaptowano na potrzeby galerii.
Park poddany został rewaloryzacji. Wprowadzono nową roślinność, głównie w postaci krzewów, nowe nawierzchnie oraz ławki. W płd.-zach. części powstał zakątek grillowy i miejsce na plenerowe eventy muzyczne i piknikowe.
Zabytek dostępny z zewnątrz i wewnątrz w trakcie eventów i po umówieniu;
Informacje o obiekcie na stronach: www.dworskrzynki.pl www.instytutskrzynki.pl i www.smakipowiatupoznańskiego.pl
opr. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 02-08-2023 r.
Bibliografia
- Libicki Marcin, Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań 2003;
- Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Województwa Poznańskiego, Poznań 1926;
- Skuratowicz J., Dwory i płace w Wielkim Księstwie Poznańskim, Międzychód 1992;
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, s. 729, Warszawa 1889;
- Ewidencja parku we wsi Skrzynki, woj. poznańskie, gm. Stęszew, oprac. mgr inż. Elżbieta Weydmann, 1987 r. [Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa];
- Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX wieku, Kórnik-Poznań 2004;
- Güter Adressbuch für Provinz Posen, Poznań 1913;
- Nowacki Józef, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej. Archidiecezja Poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. II, Poznań 1964.
Rodzaj: dwór
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.174089, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.83428