plebania - Zabytek.pl
Adres
Bytom, Józefa Kwietniewskiego 1
Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Bytom, gm. Bytom
Historia
Plebanię wzniesiono w latach 1885-1887 według projektu architekta Paula Jackischa. Pierwotna bryła obejmowała skrzydło wschodnie i południowe, a miejsce obecnego ryzalitu od strony ogrodu zajmował zadaszony taras. W 1897 r. powstał projekt dwukondygnacyjnej zadaszonej werandy od strony ogrodu, tego samego architekta, prawdopodobnie nigdy niezrealizowany. W 1903 i 1908 r. do budynku wprowadzono instalacje wodno-kanalizacyjne. W 1907 r. obiekt rozbudowano o skrzydło zachodnie, autorem projektu był F. E. Neumann. Wnętrze w części od strony Kwietniewskiego przebudowano kolejno w latach 1913 r. oraz w 1930 r. w związku z urządzaniem łazienki i toalety w piwnicy. W 1889 r. w otoczeniu budynku w pn.-zach. narożniku placu przykościelnego zaprojektowano kaplicę. Z 1911 r. pochodzi projekt nieistniejącej szopy ogrodowej, a z 1930 r. projekt obecnego budynku ogrodowego.
Opis
Budynek plebani usytuowany na nieregularnej, wielobocznej działce w pd. części kwartału zabudowy ograniczonego od pn. ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego, od wsch. ul. Józefa Kwietniewskiego, od pd. ul. Józefa Jainty, od zach. ul. Piekarską.
Usytuowana w pn.-zach. pierzei ul. Józefa Kwietniewskiego. Od strony pn.-wsch. przylega do kamienicy pod nr 3 i budynków gospodarczych, od pd. zach. sąsiaduje z kościołem par. Trójcy Świętej. Budynek w stylu historyzmu, o rozczłonkowanej bryle na rzucie zbliżonym kształtem do litery „U”, z dodatkowym ryzalitem w części pd.-zach. Podpiwniczony, jednopiętrowy, z pierwszą kondygnacją nadziemną usytuowaną na poziomie wysokiego parteru, z poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z dodatkowymi połaciami nad ścianami szczytów. Dach kryty dachówką-karpiówką układaną w koronkę. Elewacja frontowa (pd.-zach.) ceglano-tynkowana, dziewięcioosiowa. Trzy osie okienne od strony pn. usytuowane w ryzalicie. Na poziomie parteru trzy otwory okienne wsparte na ceglanotynkowanych gzymsach podokiennych. Ponad nadprożem tynkowane płyciny zamknięte po bokach i od góry ceglanymi gzymsami. W pd. części ryzalitu mniejsze okno usytuowane przy wejściu do kaplicy. Na I piętrze trzy okna w tynkowanych niszach ramowanych ceglanymi obramieniami. Na poddaszu okno w układzie triforium, w tynkowanej niszy zamkniętej od góry ceglanym łukiem. Pod oknem płycina wypełniona dekoracja ceglaną. W narożnikach i górnej części szczytu ceglane słupki. W ścianie bocznej ryzalitu otwór wejścia do kaplicy ujęty w tynkowaną opaskę. Przy wejściu tynkowane odboje. Nad wejściem tynkowany kliniec. Powyżej murowana balustrada balkonu, z dekoracją ceglaną wzdłuż dolnej i górnej krawędzi. Drzwi balkonowe, ujęte w tynkowaną niszę, zamkniętą ceglanym łukiem. Pd. część elewacji (poza ryzalitem) wsparta na kamiennym cokole. W dolnej części ściany otwory okien piwnicznych, oddzielone od wyższych kondygnacji gzymsem kordonowym. Powyżej otwór wejściowy umieszczony niesymetrycznie i cztery okna zamknięte łukiem, ujęte w tynkowane opaski. Wejście do budynku poprzedzone czterema stopniami schodów z ceglanymi balustradami. Otwór wejściowy ujęty w tynkowaną opaskę z dekoracyjnie opracowanym nadprożem, zdobionym opracowaną w tynku dekoracją sztukatorską. Na I piętrze 10 sześć prostokątnych okien ujętych w opaski analogiczne do obramienia otworu drzwiowego. W górnej części ściany ceglany fryz. Powyżej tynkowany gzyms wieńczący. Otwory okienne na parterze zamknięte łukiem. Okna w ryzalicie na I piętrze o zaoblonych górnych narożach. Pozostałe otwory prosto zamknięte. Elewacja pd.-wsch. ceglano-tynkowana, dziewięcioosiowa. Pierwsza kondygnacja nadziemna usytuowana na poziomie wysokiego parteru. W dolnej części ściany otwory okien piwnicznych, oddzielona od wyższych kondygnacji gzymsem kordonowym. W części pn. otwór drzwiowy. W środkowej części ściany niesymetrycznie umieszczony ryzalit obejmujący trzy osie okienne. Okna na poziomie wysokiego parteru ujęte w tynkowane, profilowane obramienia, zamknięte łukami. Powyżej prostokątne okna I piętra, ujęte w opaski analogiczne do opasek okien w elewacji frontowej. Nad oknami w ryzalicie dekoracja płycinowa. Ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem. W środkowej części szczytu zaślepiony otwór typu oculus. Poza ryzalitem, w górnej części ściany ceglany fryz. Powyżej tynkowany gzyms wieńczący. Otwory okienne na parterze zamknięte łukiem. Otwory okienne na I piętrze prosto zamknięte. Elewacja pn.- wsch. (ściany od strony wewnętrznego podwórza) rozczłonkowana. W ścianie pn.-zach. trzy osie okienne, w tym jedna usytuowana we wnęce zamkniętej łukiem. W ścianie pd.-wsch. trzy osie okienne, w tym dwie usytuowane w ryzalicie. Ryzalit połączony z ze ścianą pd.-wsch. niską dobudówką. Nad dobudówką jedno okno. W ścianie pd.-wsch. na dolnej kondygnacji trzy okna o zróżnicowanych wymiarach. Powyżej dwa większe i dwa mniejsze okna, usytuowane obok siebie. Otwory okienne zamknięte łukiem. Okno w dobudówce prosto zamknięte. Elewacja pn.-zach. pięcioosiowa. Druga i trzecia oś okienna od strony pn. ujęte w ryzalit pozorny zwieńczony szczytem. Na poziomie parteru w ścianie ryzalitu otwór wejściowy. Powyżej balkon. W szczycie okno w układzie biforium, ujęte w tynkowaną niszę. Nad oknem dekoracja ceglana. Trzy osie okienne od strony pd. oddzielone lizenami. Na I piętrze okna w układzie biforium wsparte na tynkowanoceglanych gzymsach podokiennych, ujęte w tynkowane nisze. Nad oknami dekoracja ceglana. Otwory okienne elewacji zamknięte łukiem. W elewacji frontowej (pd.-zach.) w ryzalicie, na parterze zachowane okna trójdzielne i trójpoziomowe, z profilowanymi ślemionami i dekorowanymi słupkami. Ślemię skrzydła środkowego usytuowane powyżej ślemion skrzydeł bocznych. Dolne przeszklenia dzielone listwami w układzie pionowym. W części bocznej (przy wejściu do kaplicy) okno dwudzielne i dwupoziomowe z profilowanym ślemieniem i dekoracyjnie opracowaną listwą przymykową. Nadproże okna zamknięte łukiem. Na I piętrze okna trójdzielne i dwupoziomowe o zaoblonych górnych narożach. Ślemiona profilowane. Ślemię skrzydła środkowego usytuowane powyżej ślemion skrzydeł bocznych. Dolne części okien oddzielone poziomą listwą i dzielone listwami w układzie pionowym na trzy pola. Na poddaszu okno trójdzielne i dwupoziomowe z murowanymi słupkami i wyższą częścią środkową. Ślemiona profilowane. W ścianie przy ryzalicie, na parterze okno trójdzielne i dwupoziomowe z profilowanym ślemieniem i dekoracyjnymi listwami przymykowymi. Skrzydła dolne dzielone poziomymi listwami na dwie części. Pozostałe okna na parterze dwudzielne i dwupoziomowe z profilowanymi ślemionami i dekoracyjnie opracowanymi listwami przymykowymi, z dodatkowymi podziałami dolnych skrzydeł za pomocą poziomych listew. Nadproża okien na parterze zamknięte łukiem. Na I piętrze okna dwudzielne i dwupoziomowe z analogicznie opracowanymi ślemionami i listwami przymykowymi. Stolarka okienna w elewacji pd.- wsch. analogiczna, dwudzielna i dwupoziomowa z profilowanymi ślemionami i dekoracyjnie opracowanymi listwami przymykowymi. Część okien na poziomie wysokiego parteru z dodatkowymi podziałami dolnych skrzydeł za pomocą poziomych listew. W elewacji pn.-wsch. niewielkie okna trójpoziomowe. W górnej części ściany okno dwuskrzydłowe z poziomymi listwami dzielącymi każde ze skrzydeł na trzy pola. W dolnej części elewacji, przy ryzalicie okno dwupoziomowe dzielone pionowymi słupkami na cztery części. W ścianie skierowanej na pd.-wsch. okno trójdzielne, o ślemionach usytuowanych na różnej wysokości. Analogiczne okna usytuowane na parterze, w elewacji pn.-zach. Na I piętrze podłużne okna dwudzielne i dwupoziomowe z 11 poziomymi listwami w dolnej części skrzydeł dolnych. Zachowana historyczna stolarka drzwiowa. W elewacji frontowej drzwi drewniane, dwuskrzydłowe, z profilowanym nadprożem i listwą przymykową. Nadproże drzwiowe prosto zamknięte. Ponad nadprożem nadświetle dzielone listwami w układzie poziomym i pionowym. Drzwi odeskowane, zdobione elementami metaloplastyki. W bocznej ścianie ryzalitu drzwi drewniane, dwuskrzydłowe drzwi do kaplicy, w konstrukcji ramowo-płycinowej, z dekorowanymi płycinami i listwą przymykową, z profilowanym, prosto zamkniętym nadprożem. Ponad nadprożem nadświetle zamknięte ostrołukowo, z wypełnieniem witrażowym. Powyżej, na I piętrze wtórne, jednoskrzydłowe drzwi balkonowe. W elewacji pd.-wsch. dwuskrzydłowe drzwi drewniane, odeskowane, z listwą przymykową. Na poziomie zawiasów drzwiowych elementy metaloplastyki. Nadproże drzwiowe zamknięte łukiem. W elewacji. pn.-zach. na I piętrze dwuskrzydłowe, drewniane drzwi balkonowe, w konstrukcji ramowo-płycinowej, z przeszkleniami w środkowej i górnej części skrzydeł, z nadświetlem. Drzwi wejściowe na poziomie parteru nierozpoznane.
Obiekt o ograniczonym dostępie.
Oprac. Dorota Bajowska, NID Pracownia Terenowa w Katowicach, 02.2023 r.
Bibliografia
- Archiwum miejskie w Bytomiu, Dokumentacja budowlana, sygn. 389.
- Kaganiec M., Kościół Świętej Trójcy, w: Bytomskie Zabytki, red. J. Drabina, Bytom 2001.
Rodzaj: budynek mieszkalny
Styl architektoniczny: inna
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.96794