Usytuowanie i opis

Zespół rezydencjonalny usytuowany jest w środkowej części wsi,  zakomponowany na osi pn. – pd. pomiędzy drogą lokalną od wsch., a rzeką Marianką od zach. W jego centralnej części znajduje się dwór otoczony niewielkim parkiem ze stawem i wyspą.

Dwór klasycystyczny, elewacją frontową zwrócony na pd. Wzniesiony na planie prostokąta, parterowy, na wysokich piwnicach (suterenach) występujących całkowicie ponad powierzchnię gruntu w elewacji tylnej; z poddaszem przystosowanym do celów mieszkalnych. Układ wnętrza dwutraktowy, wielodzielny, symetryczny (częściowo przekształcony), z obszerną reprezentacyjną sienią i salonem na osi. Trakt frontowy znacznie głębszy od tylnego; w części zach. trakty rozdzielone (wtórnie ?) korytarzykiem, z którego wejście na klatkę schodową. Po prawej stronie sieni pierwotnie zlokalizowana była garderoba i podręczna kuchnia (właściwa znajdowała się w suterenie), po lewej – służbówka. Dwór murowany z cegły, otynkowany. Nad parterem pierwotne drewniane stropy wymienione współcześnie na stropy Kleina, w piwnicach oryginalne sklepienia kolebkowe z lunetami i kolebkowo-krzyżowe. Dach czterospadowy, z facjatkami w połaci pn. i powiekami w pozostałych połaciach, pokryty częściowo blachą i papą (pierwotnie pod gontem). Elewacja frontowa symetryczna, siedmioosiowa. Pośrodku szeroki portyk z parami toskańskich kolumn podtrzymujących belkowanie i trójkątny, ogzymsowany szczyt (współcześnie przemurowany). W tympanonie szczytu umieszczona kamiennymi płyta z płaskorzeźbionymi herbami Sas i Hülsen (Hilzen) oraz data 1816. Wszystkie elewacje na wysokim cokole (sutereny) wyodrębnionym gzymsem, podzielone i opięte w narożach boniowanymi lizenami, na których przełamuje się obiegające wokół belkowanie. Otwory okienne i wejściowe prostokątne; po bokach wejścia głównego okienka owalne oświetlające sień. Tynki zewnętrzne oraz detal architektoniczny znacznym stopniu zniszczone lub skute, pod częścią okien zachowane prostokątne, profilowane płyciny.

Wewnątrz dworu do pocz. l. 80. XX w. zachowana była skromna dekoracja sztukatorska w pomieszczeniach traktu ogrodowego, pozostałości wzorzystych parkietów oraz jeden piec.

Historia

Szlachecka wieś Suchodoły po raz pierwszy wzmiankowana w 1359 r., od 1. poł. XV w. była gniazdem rodowym Suchodolskich herbu Janina, pozostających właścicielami tych dóbr do poł. XVII w. Co najmniej od XVI w. istniała tu niewielka siedziba o charakterze obronnym, której relikty przetrwały do pocz. XIX w. Suchodolscy, jako wyznawcy arianizmu, w 1. poł. XVII w. wznieśli w Suchodołach kaplicę (kilkakrotnie przebudowywana, uległa ruinie). Byli także właścicielami pobliskich Siedlisk, do których przenieśli się arianie z Piask – ważnego ośrodka arianizmu na Lubelszczyźnie. Po zakazie działalności arian w 1658 Mikołaj Suchodolski przeniósł się do Siedmiogrodu. Przed 1725 r. dobra przeszły do Atanazego Miączyńskiego herbu Suchekomnaty, wojewody wołyńskiego, właściciela wielu miast i wsi w Lubelskiem i na Wołyniu, Suchodoły należały do klucza gardzienickiego. Po ojcu majątek przejął Piotr Miączyński, kasztelan chełmski, od 1773 r. wojewoda czernichowski i starosta śmidyński. W rękach tej rodziny Suchodoły pozostawały do 1814 r. Dobra były poważnie zadłużone, a rodzina rezydowała przede wszystkim w Gardzienicach i Siedliskach. W 1814 r. majątek nabył Jan Sława Hakenszmit (zm. 1820), szlachcic pochodzenia niemieckiego (herbu własnego) na stałe mieszkający w Warszawie, który w 1816 r. zbudował obecnie istniejący dwór, być może z wykorzystaniem piwnic wcześniejszej budowli. Po osiedleniu się w Suchodołach wkrótce zmarł, a jego żona Teresa z Błazowskich Hakenszmitowa w l. 1820-1846 kończyła budowę dworu i zakładała ogród angielski. W tym czasie wzniesiono także część budynków folwarcznych. W 2. poł. XIX w. dobra kilkakrotnie zmieniały właścicieli, należały do Wierzbickich, Kołaczkowskich, a w l. 1890-1946 do Michalskich, z których Wojciech był ostatnim właścicielem. Suchodoły były jednymi z największych dóbr ziemskich na tym terenie (ponad 1 tys. ha), gospodarstwo stało na wysokim poziomie, zabudowa folwarczna składała się z ponad dwudziestu budynków gospodarczych, w większości murowanych. W 1938 r. dwór był gruntownie remontowany, z częściową przebudową wnętrza i przystosowaniem poddasza do celów mieszkalnych (m.in. zamurowano okna w krótszych elewacjach, dodano balkon od pn. - z wyjściem z salon. 

W 1946 r. majątek upaństwowiono i rozparcelowano. Dwór użytkowany był kolejno przez Gminną Spółdzielnię, Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, szkołę podstawową i przedsiębiorstwo „Herbapol”. Kilkakrotnie remontowany z niewielkimi przebudowami wewnątrz, następnie opuszczony i częściowo zdewastowany. Od lat jest własnością prywatną, od 1982 r. w ciągłym remoncie.

Zabytek dostępny z zewnątrz .

oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 30-06-2020 r.