Reprezentowany w Dzierżoniowie langhansowski model kościoła z owalnym wnętrzem i emporami wspartymi na kolumienkach stał się wzorcem dla wielu ewangelickich kościołów pruskich.

Historia

W czasach nowożytnych gmina ewangelicka w Dzierżoniowie jako salę modlitw użytkowała jedną z kamienic rynkowych. Po uzyskaniu zezwolenia i zebraniu funduszy 6 września 1795 r. położono kamień węgielny pod budowę nowej, okazałej świątyni. Kościół wzniesiono na terenie zrujnowanego zamku książęcego przy bramie Świdnickiej. Projekt świątyni wykonał czołowy architekt śląski Carl Gotthard Langhans (1732-1808), natomiast budową kierował Leopold Niederäcker. Konsekracja kościoła miała miejsce 26 września 1798 r. W 1962 r. gmina protestancka przekazała kościół miastu. Świątynia była wówczas użytkowana jako magazyn i sklep. Po pożarze wieży, który miał miejsce w 1973 r., przeprowadzono remont kościoła; wówczas również dobudowano do jego elewacji zachodniej budynek plebanii. Od 1979 r. pełni funkcję kościoła katolickiego, a od 1981 r. jest kościołem parafialnym.

Opis

Monumentalna, wieżowa fasada dawnego kościoła ewangelickiego zamyka perspektywę wschodniego odcinka wychodzącej z Rynku ul. Świdnickiej. Jest to budowla założona na planie prostokąta, z trójkondygnacyjną, nakrytą hełmem wieżą od strony wschodniej. Eksponowana od strony rynku, zamykająca kompozycję urbanistyczną fasada jest jednoosiowa, z okazałym, kolumnowym portykiem mieszczącym główne wejście. Portyk nakryty trójkątnym tympanonem, poniżej – motyw podwieszonej girlandy. Kolumny portyku w porządku toskańskim. Kolejne kondygnacje wieży opracowane w porządkach jońskim i korynckim (przy zachowaniu zasady spiętrzenia porządków). Ponad korpusem dach czterospadowy. Elewacje boczne, dłuższe, rozczłonkowane umieszczonymi na osi i zwieńczonymi trójkątnymi tympanonami płytkimi ryzalitami. Elewacje tynkowane, z pasami boni w narożach. Okna w dwóch poziomach: dolne, mniejsze, prostokątne, górne, wysokie, smukłe, zamknięte półkoliście, ujęte opaskami zwieńczonymi trójkątnymi naczółkami. Wnętrze kościoła salowe, jednoprzestrzenne, otoczone trzema kondygnacjami empor wspartych na kolumienkach, w układzie spiętrzonych porządków. Wnętrze nakryte drewnianą pseudokopułą. Pierwotnie w kościele znajdował się ołtarz ambonowy. Obecny, barokowy ołtarz z 1713 r. został przeniesiony z poaugustiańskiego kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w 1982 roku.

Zabytek dostępny.

Oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu, 06.04.2017 r.