Historia

Szalejów wzmiankowany po raz pierwszy w 1269 r., a Szalejów Dolny — w 1337 r. W 1350 r. wieś kupiona przez praskiego arcybiskupa Arnošta z Pardubic i przekazana (z prawem patronatu nad kościołem) augustianom z Kłodzka. W 1525 r. zbudowana w Szalejowie Dolnym kaplica Św. Anny i przy niej wykształcony ośrodek pielgrzymkowy konkurujący z niedalekim maryjnym ośrodkiem pielgrzymkowym w Starym Wielisławiu. Po 1597 r., gdy dobra klasztorne w Szalejowie Dolnym już własnością jezuitów rozwijany przez nich tutejszy kult Św. Anny. W związku z tym w latach 30. XVIII w. wzniesiony z fundacji jezuitów zespół dwóch barokowych kaplic pielgrzymkowych złożony ze stojących naprzeciw siebie kaplicy Św. Anny oraz kaplicy Św. Marii Magdaleny, z których ostatnia to kaplica pokutna przeznaczona dla spowiadających się pielgrzymów. W jej wnętrzu umieszczone dwa konfesjonały. Obie kaplice projektowane przez tego samego architekta i zbudowane w stylu dojrzałego baroku w oparciu o nowoczesne rozwiązania formalne. Polichromia wnętrza wykonana przez S. Föckera. W XVIII w. ośrodek pielgrzymkowy w Szalejowie Dolnym jednym z popularniejszych miejsc kultu Św. Anny na Ziemi Kłodzkiej i poza jej granicami, ale w 2 poł. XIX w. utrata znaczenia. W 1902 r. zbudowana obecna sygnaturka w miejsce starej, zniszczonej.

Opis

Kaplice Św. Anny i Św. Marii Magdaleny wzniesione w centrum wsi, w oddaleniu od kościoła, przy głównej ulicy wiejskiej i przy zakolu Bystrzycy Dusznickiej. Zwrócone ku sobie elewacjami frontowymi. Mniejsza kaplica Marii Magdaleny usytuowana na zach. od kaplicy Św. Anny. Murowana, tynkowana. Centralna, założona na planie ośmioboku wpisanego w owal, jednokondygnacjowa. Jej elewacje z cokołem z kamiennych ciosów rozczłonkowane lizenami wprowadzonymi w profilowany gzyms koronujący. Poniżej gzymsu i wzdłuż niego poprowadzona listwa z bocznymi partiami zaokrąglającymi narożniki górnych części płaszczyzn elewacji. Portal we wsch. elewacji kaplicy podobny do portalu kaplicy Św. Anny, kamienny, uszakowy z guttami oraz z trójkątnym naczółkiem na sarkofagowych konsolach. W jego polu płycina oraz kartusz. Dwa okna o łuku nadwieszonym, w kamiennych, listwowych obramieniach. Kaplica nakryta ośmiopołaciowym dachem z lekko załamanymi połaciami. Dach zwieńczony smukłą sygnaturką z baniastym hełmem z iglicą z monogramem Maria w glorii. Wnętrze kaplicy ożywione czterema niszami zawierającymi otwory i niszę o funkcji ołtarza. Jej koncha zdobiona motywem muszli. Wszystkie nisze zamknięte półkoliście wykrojonymi lunetami, rozmieszczonymi w kopulastym lub żaglastym sklepieniu kaplicy. Barokowy wystrój jej wnętrza utrzymany w stylu dojrzałego baroku. Odcinki ścian pomiędzy niszami rozczłonkowane pilastrami wspierającymi odcinki profilowanego gzymsu koronującego u podstawy sklepienia. Jego centrum ozdobione plafonem o wykroju wklęsło-wypukłym, ujętym sztukatorską ramą, kratką regencyjną i wicią akantu. W plafonie fresk przedstawiający Odnalezienie Krzyża Świętego (po 1732). Lunety nisz okiennych dekorowane stiukową, malowaną ornamentacją. W kaplicy zachowane: barokowy krucyfiks z ok. 1732 r. oraz dwa barokowe konfesjonały z ok. 1740 r.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 23-09-2016 r.