Zachował oryginalny, stosunkowo bogaty wystrój ceglanych elewacji, jak i wnętrz (klatka schodowa). Stanowi interesujący przykład eklektyzmu łączącego elementy tzw. stylu arkadowego i neorenesansu.   

Historia

Gmach sądu krajowego powstał w obrębie Nowego Miasta – budowanej od połowy XIX w. dzielnicy, której założenie stanowiło pierwszy wyłom w fortyfikacjach szczecińskiej twierdzy. Gmach sądu był jednym z ostatnich obiektów użyteczności publicznej wzniesionych na Nowym Mieście. Teren na którym stanął, długo pozostawał niezabudowany. Należał wówczas do wojska i zwany był placem Armatnim. Szkice budynku wykonał tajny radca budowlany Friedrich Endell z Ministerstwa Robót Publicznych w Berlinie. Budowę ukończono w 1882 r.

W 1945 r. budynek został przejęty przez władze polskie, które umieściły w nim sąd Okręgowy. W 2007 r. wykonano gruntowny remont elewacji.

Opis

Budynek sądu położony  jest w południowej części Nowego Miasta – dzielnicy Szczecina powstałej w połowie XIX w. bezpośrednio na południe od Starego Miasta. Zajmuje większą część kwartału wytyczonego ulicami Gabriela Narutowicza od północy, Kaszubską od zachodu i Limanowskiego od południa. Od wschodu kwartał ten ogranicza główna arteria dzielnicy, czyli aleja 3 Maja, przy której położony jest ciąg kamienic z oficynami. Na stronę północną i południową wychodzą dłuższe elewacje budynku, podczas gdy główne wejście usytuowane jest od zachodu, w krótszej elewacji od strony ul. Kaszubskiej. Z wszystkich trzech stron elewacje gmachu poprzedzone są wąskimi przedogródkami ze stylowym, kutym ogrodzeniem.

Gmach utrzymany jest w formach eklektycznych z elementami nawiązującymi do tzw. stylu arkadowego, wczesnego renesansu i romanizmu. Założony na rzucie prostokąta, o trzech skrzydłach zewnętrznych i jednym wewnętrznym, oddzielającym dwa wewnętrzne dziedzińce o rzucie kwadratu. Dwupiętrowy, podpiwniczony, nakryty niskimi dachami dwuspadowymi, częściowo z lukarnami. Murowany z cegły, o elewacjach oblicowanych żółtą i czerwoną cegłą klinkierową i ozdobionych klinkierowym detalem. Dach pokryty blachą ocynkowaną.

Elewacje budynku z wydzielonym cokołem, w dolnej partii oblicowanym kamieniem, w górnej ceglanym, zwieńczonym kamiennym gzymsem. Parter wyodrębniony pasami ciemniejszej cegły oraz gzymsem kordonowym poniżej drugiej kondygnacji, całość zwieńczona fryzem arkadkowym i profilowanym tynkowanym gzymsem z drobnymi kroksztynami. Okna w większości trójdzielne, zróżnicowane kształtem zależnie od kondygnacji – na parterze i II piętrze zamknięte łukami odcinkowym, na I piętrze – łukiem pełnym. Parapety pod otworami I piętra dekorowane terakotowymi reliefami – w obrębie ryzalitów z przedstawieniem skrzydlatych lwów, lub ptaków, pozostałe – motywem rozet, które też zdobią profilowane ościeża okienne na tej kondygnacji.

Elewacje symetryczne, rozczłonkowane ryzalitami o narożach podkreślonych na wysokości I i II piętra lizenami. W najkrótszej, piętnastoosiowej frontowej elewacji rozmieszczone trzy ryzality, z których środkowy – z okazałym portalem głównego wejścia – trójosiowy, pozostałe dwuosiowe. Pośrodku każdej z dwóch dłuższych elewacji – południowej z trzema i północnej z czterema ryzalitami – usytuowane boczne wejścia.  Wszystkie otwory wejściowe zamknięte półkoliście, z zachowaną bogato zdobioną stolarką drzwi. Portal główny neorenesansowy, z kolumnami o dekorowanej ornamentem dolnej partii, zwieńczony wydatnym gzymsem. Po obu stronach portalu ozdobne kute latarnie, w ryzalitach, nad oknami I piętra ozdobne kute metalowe kotwy. Wnętrze półtoratraktowe, z korytarzem od strony podwórza i z reprezentacyjną klatką schodową na osi frontowego ryzalitu, nakrytą sklepieniem zwierciadlanym, obficie zdobionym sztukateriami. Na klatce zachowany bogaty wystrój – granitowe kolumny na parterze, niezwykle ozdobna kuta balustrada i takież kandelabry.  

Obiekt dostępny w godzinach pracy sądu.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 16-11-2017 r.