Pomimo nadbudowy i przekształceń w wystroju elewacji zachowała wewnętrzny układ przestrzenny, w tym wiatę otoczoną galeriami ganków oraz wielką izbę zdobioną sztukateriami i interesującymi malowidłami ściennymi o tematyce pasyjnej.

Historia

Kamienica wzniesiona została na reliktach budynku gotyckiego na pocz. XVII w. Po pożarze w 1625 r. odbudowano ją jako jednopiętrową, z podcieniami, szeroką sienią, wiatą oraz wielką izbą zdobioną późnorenesansowymi malowidłami – scenami Męki Pańskiej oraz sztukateriami. Od 1633 r. stanowiła własność aptekarza Adriana Gruszewicza, a później jego syna Jana. Warto nadmienić, że w kamienicy w 1656 r. miał gościć król szwedzki Karol Gustaw rezydujący w Jarosławiu w czasie najazdu Szwedów, a w 1711 r. car Rosji Piotr I, który wraz z Elżbietą Sieniawską, kasztelanową krakowską, trzymał do chrztu dziecko Józefa i Marianny Gruszewiczów. W XIX w. kamienicę nadbudowano i przekształcono jej elewację. W latach 1959-60 odkryto polichromie wielkiej izby poddając je pełnej konserwacji dopiero w 1981 r. Gruntownie wyremontowana została w l. 1980-82. W 2007 r. wymieniono stolarkę okienną na nową, a w 2010 przeprowadzono remont elewacji frontowej i dachu.

Opis

Kamienica Gruszewiczów usytuowana jest w zwartej zabudowie pd.-wsch. pierzei Rynku, na wąskiej działce, zamkniętej murem z bramą wjazdową na dziedziniec od strony ul. Franciszkańskiej. Założona jest na rzucie prostokąta z trzema traktami wzdłużnymi i trzema poprzecznymi, sienią w trakcie środkowym otwartą na centralnie usytuowaną wiatę. Jest to kamienica trzykondygnacyjna, podpiwniczona, murowana z cegły na ceglano-kamiennych fundamentach, kryta dachem wielospadowym oraz tzw. świetlikiem ponad wiatą. Elewacja frontowa jest sześcioosiowa, rozdzielona gzymsami międzykondygnacyjnymi i dekorowana skromnym detalem architektonicznym w postaci pilastrów, tralkowych ław podokiennych, prostych naczółków nad oknami I piętra oraz opasek z uszakami wokół okien II kondygnacji. Elewacja tylna jest sześcioosiowa z czterema szkarpami oraz wejściem na osi. Wejście w formie arkady na osi fasady prowadzi do sieni sklepionej kolebą z lunetami otwartej do obszernej wiaty. Z wiaty kilkustopniowe schody prowadzą do wielkiej izby usytuowanej w tylnym trakcie, pomieszczeń parteru oraz na klatkę schodową usytuowaną w trakcie pn.-wsch. Wszystkie pomieszczenia parteru kryte są sklepieniem krzyżowym lub kolebą z lunetami. Wiata otoczona jest galeriami ganków z drewnianymi balustradami z toczonych tralek. Z galerii wchodzi się do rozlokowanych wokół pomieszczeń. W trakcie tylnym II kondygnacji są one niższe i stanowią dwa poziomy. W trakcie frontowym na I piętrze umieszczona jest klatka schodowa prowadząca na wyższe kondygnacje. 

Na II i III piętrze sufity we wnętrzach ozdobiono w XIX w. patronowymi malowidłami - rozetami i detalami geometryczno-roślinnymi. Szczególną uwagę skupia jednak wielka izba dekorowana XVII-wiecznymi sztukateriami oraz malowidłami ze scenami Męki Pańskiej i postaciami ewangelistów.

Dostęp do zabytku ograniczony. Własność Gminy Miejskiej. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Jadwiga Stęchły, NID OT w Rzeszowie, 18-10-2017 r.