Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

mauzoleum Adama Żeromskiego - Zabytek.pl

mauzoleum Adama Żeromskiego


architektura sakralna 1920 - 1922 Nałęczów

Adres
Nałęczów, Stefana Żeromskiego 8

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. puławski, gm. Nałęczów - miasto

Mauzoleum Adama Żeromskiego jest wybitnym dziełem Jana Koszczyc-Witkiewicza o czytelnej i niekonwencjonalnej kompozycji, które swą stylizacją nawiązuje do gotyku i baroku.

Wraz z pracownią Stefan Żeromskiego zwaną „Chatą” stanowi jeden z symbolów nałęczowskiego krajobrazu kulturowego.

Historia

W 1918 r. po ciężkiej chorobie zmarł w Nałęczowie, w pracowni Stefana Żeromskiego, jego niespełna 19 letni syn Adam. Zrozpaczony ojciec postanowił w otaczającym ją ogrodzie wznieść Mauzoleum ku pamięci chłopca. Projekt stworzył przyjaciel pisarza architekt Jana Koszczyc – Witkiewicza (został nagrodzony srebrnym medalem w Paryżu na wystawie Art Deco w 1925 roku). W latach 1920 -1921 majster Piotra Łuka wniósł z kamienia wapiennego budowlę w kształci zbliżoną do stożka. Formą przypominała motyw piramidy lub namiot skauta, którym przez lata, mieszkając w Zakopanem, był Adam. Dnia 19.03.1922 roku z pobliskiego cmentarza parafialnego w Bochotnicy przeniesiono trumnę ze zwłokami chłopca, który spoczął w sarkofagu z czarnego marmuru ze złoconym napisem o następującej treści: „ś. p. Adam Żeromski, ur. dn. 5 września 1899 r. Warszawie, zgasł dn. 30 lipca 1918 w Nałęczowie. Boże przytul do łona jego czystą duszę.”

W pierwotnym zamyśle Mauzoleum było przeznaczone także dla Stefana Żeromskiego i jego żony Oktawii (matki Adama). Los jednak sprawił, ze ich ciała nie zostały tu nigdy złożone, a przeznaczone dla nich nisze pozostały puste do dziś. Poprzez realizację projektu Jana Koszczyc – Witkiewicza Żeromski dokonał swoistej sakralizacji ogrodu. 

Opis

Mauzoleum znajduje się w centrum Nałęczowa na szczycie Armatniej Góry, ok. 200 m na pn. od Parku Zdrojowego.  Zlokalizowane jest po wsch. stronie ul. S. Żeromskiego, w głębi obszernej ogrodzonej działki, na pn.- wsch. od „Chaty”.

Budowla wzniesiona z kamienia wapiennego, pokryta ceramiczną dachówką „holenderką” na prawie całej wysokości korpusu (oprócz frontu). Założona na planie ¾ koła ze ściętym frontem wzmocnionym parą ukośnych szkarp, z prostokątną niszą grobową z marmurowym sarkofagiem w absydzie flankowaną dwoma analogicznymi niszami. Nad jednoprzestrzennym wnętrzem sklepienie krzyżowo-żebrowe. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte ostrołukowo. Drzwi drewniane, jednoskrzydłowe. Bryła zwarta zbliżona do stożka z prosto ściętą ścianą od zach. (stanowiącą trójkątną elewację) oraz o zróżnicowanej powierzchni pozostałych partii poprzez nieznaczne zróżnicowanie grubości muru tworzącej niewielkie, nakładające się na siebie uskokowo płaszczyzny. W górnej części od wsch. trójkątny szczyt. Partie pokryte dachówką przedzielone pasami muru – szerokim z arkadowym fryzem w dolnej strefie i wąskim przecinającym go na 2/3 wysokości oraz urozmaicone powiekami i trójkątnymi szczytami. W fasadzie ujętej w narożach parą masywnych szkarp, na osi ostrołukowo zamknięte drzwi, wyżej trzy świetliki w formie wąskich wydłużonych szczelin oraz romboidalne cofnięcie lica u szczytu.

W jednoprzestrzennym wnętrzu na osi sarkofag Adam Żeromskiego ze złoconym napisem na czarnej marmurowej płycie: „D.O.M. ś. p. Adam Żeromski, ur. dn. 5 września 1899 r. Warszawie, zgasł dn. 30 lipca 1918 w Nałęczowie. Boże przytul do łona jego czystą duszę”. Nad niszą znajduje się mały ołtarzyk i ostrołukowe okno z witrażem wykonanym według rysunku zmarłego chłopca.

Na terenie ogrodu po zachodniej stronie Mauzoleum Adama Żeromskiego stoi „Chata” Żeromskiego oraz studnia w stylu zakopiańskim zaprojektowane przez Jana Koszczyc – Witkiewicza. W otoczeniu Mauzoleum rosną okazałe dęby i świerki. Od ulicy prowadzi aleja obsadzona tujami. Wzdłuż zach. granicy działki rosną topole i buki a od pn. lipy. Całość ogrodzona jest siatką a od zach. płotem sztachetowym z furtką w stylu zakopiańskim także według projektu Witkiewicza.

Zabytek dostępny w godzinach pracy Muzeum.

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 18.02.2019 r. 

Rodzaj: architektura sakralna

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_BL.3597, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_BL.39400