Wzniesiona w l. 1807–1814, wraz ze współczesną jej dzwonnicą tworzy zespół wysokich walorach architektonicznych i krajobrazowych.

Historia

Perespa po raz pierwszy wzmiankowana w 1531 r. jako wieś opuszczona. Istnienie parafii prawosławnej potwierdzone w 1570 r., jej kontynuacją była, po zawarciu unii brzeskiej w 1596 r., parafia greckokatolicka (unicka). Pierwsza świątynia (lub świątynie) była drewniana. Obecnie istniejąca, murowana, klasycystyczna cerkiew została wzniesiona na miejscu poprzednich w l. 1807–1827, zapewne z fundacji dziedzica wsi Rafała Horodyńskiego. Współcześnie z cerkwią zbudowano dzwonnicę oraz popówkę (ob. nieistniejącą). Po r. 1863 cerkiew została zamknięta, a po kasacie unii w 1875 zamieniona na prawosławną. W 1919 r. na mocy dekretu bpa lubelskiego Mariana Fulmana przekazana parafii rzym.-kat. W czasie II wojny światowej częściowo zdewastowana, użytkowana przez wiernych prawosławnych. Rekoncyliowana w 1944 r. i zamieniona na kościół par. Zachowana w niemal niezmienionym stanie, remontowana po pożarze w 1877 r., w l. 1913-15 (pokrycie nową blachą), w 1944 oraz w 1985 (wymiana rynków wewnętrznych i zewnętrznych), 1995-7 (zmiana pokrycia dachu, wykonanie nowej polichromii), 2005-7 (remont elewacji).

Opis

Zespół cerkiewny (ob. kościelny) położony na wsch. krańcu wsi. Świątynia usytuowana na terenie obszernego cmentarza cerkiewnego (d. grzebalnego), na którym znajduje się również współczesna cerkwi dzwonnica. Cerkiew. Orientowana. Klasycystyczna. Założona na rzucie będącym połączeniem planu trójdzielnego (zbliżonego do krzyża łacińskiego) z centralnym. Składa się z prostokątnej nawy, równych jej wysokością, lecz węższych, babińca (z niewyodrębnionym w bryle przedsionkiem) i prezbiterium, do którego od pn. przylega niższa zakrystia. Cerkiew murowana z cegły i obustronnie otynkowana. Nawa nakryta kopułą zwieńczoną latarnią osadzoną na wysokim ośmiobocznym tamburze, prezbiterium, zakrystia i babiniec sklepione krzyżowo. Wewnątrz naroża nawy ścięte, nawa otwarta do prezbiterium i babińca szerokimi arkadami wspartymi na parach pilastrów i wzmocnionymi gurtami. Chór muzyczny nad przedsionkiem wsparty na szerokiej spłaszczonej arkadzie. Dachy nad poszczególnymi członami budowli oraz kopuła i hełm latarni pokryte blachą. Elewacje babińca i nawy ujęte przy narożach parami pilastrów toskańskich, naroża prezbiterium ujęte pojedynczymi pilastrami dźwigającymi belkowanie obiegające wszystkie elewacje. Naroża tamburu również ujęte pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Fasada, wsch. ściana prezbiterium oraz elewacje boczne nawy zakończone trójkątnymi, ogzymsowanymi szczytami. Na osi fasady prostokątny otwór wejściowy ujęty opaską i nakryty daszkiem okapowym, powyżej okno, nad którym żeliwna tabliczka fundacyjna z datą rozpoczęcia budowy 1807, w tympanonie szczytu rzeźba Archanioła Michała. Wszystkie otwory okienne prostokątne, zamknięte łukiem półkolistym i ujęte opaską z kluczem, w tylnej ścianie prezbiterium okulus. Wystrój i wyposażenie pochodzą z różnych okresów. Polichromia współczesna, nawiązująca do wzorów klasycystycznych. Ołtarze i ambona neobarokowe, z ikonami z XVIII w. – w ołtarzu głównym ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz ikona św. Michała Archanioła ze scenami ilustrującymi jego legendę (autorstwa mal. Jakuba Bobrowskiego).

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 18.02.2019 r.