Historia

Różne dobra w Ścinawce Górnej wzmiankowane ok. poł. XIV w. W 1406 r. wymieniony dwór we wsi. W 2 ćw. XV w. odbudowany lub wzniesiony w nowym, bardziej obronnym, obecnym miejscu. Dwór ten przebudowany zapewne w 1 poł. XVI w., a jedno z wnętrz nakryte stropem patronowym. Z częściowym wykorzystaniem jego murów, ok. 1590 r., wzniesiony dwór obecny. Renesansowy, duży, reprezentacyjny i jednocześnie obronny, bo zbudowany na wyniesionym miejscu bronionym przez elementy naturalnej rzeźby terenu, mury i zwartą zabudowę folwarczną. Rzut i bryła tego trzykondygnacjowego dworu nakrytego dwoma równoległymi dachami z ozdobnymi szczytami kształtowane regularnie. Do elewacji frontowej dobudowana wieżowa klatka schodowa wywodząca się z tradycji zachodniej Europy, związana z symboliką feudalnej siedziby, mająca renesansowe formy skodyfikowane przez Włochów. W takich formach dwór w Ścinawce Górnej zbliżony do renesansowej rezydencji w Gorzanowie. W architekturze dworu zastosowane rozwiązania konstrukcyjne i formalne wykształcone w renesansowej architekturze austriackiej i czeskiej, takie jak np. nisze okienne z uskokowymi glifami i zdwojone okna. W elewacjach w miarę regularny rozkład otworów, a wystrój elewacji dworu utworzony ze sgraffita oraz z fascjowych obramień otworów. Tyle, że fascje wprowadzone w nietypowy sposób w zaciosy, podobnie jak późnogotyckie laskowanie. W przednim trakcie dwutraktowego, czterodzielnego przyziemia dworu usytuowane sień i dworskie izby, wnętrza duże, dobrze oświetlone i ogrzewane. Wnętrza reprezentacyjne także na górnych kondygnacjach budynku. Wnętrza dworu nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami, z silnie wyciągniętymi szwami, naśladującymi późnogotyckie sklepienia sieciowe. Ponadto wystrój wnętrz uzupełniony kamiennymi portalami i oprawami kominków. W dobie baroku, przed 1738 r. do wieżowej klatki schodowej dworu dobudowana kaplica dworska. Wówczas też wieżowa klatka schodowa podwyższona o górną ośmioboczną kondygnację z hełmem cebulastym i tak upodobniona do kościelnej dzwonnicy. W XIX w. przebudowy dworu przeprowadzane w ograniczonym zakresie. W 1819 r. zbudowane nowa więźba dachowa i obecny dach łamany z naczółkami. Użyte wówczas wtórnie belki stropowe z późnogotyckiego stropu patronowego. Następnie w latach ok. 1890–1900 dobudowany do bocznej elewacji dworu, od strony folwarku portyk z balkonem utrzymany w stylu historyzmu z elementami neorenesansu i neobaroku. W 1923 r. zatynkowane sgraffito.

Opis

Dwór w Ścinawce Górnej usytuowany na zachodnim krańcu wsi, na skalnym występie, na zachód od ujścia Włodzicy do Ścinawki. Murowany z czerwonego, lokalnego piaskowca z dodatkiem cegły, tynkowany. Wzniesiony na planie prostokąta jako dwutraktowy, czterodzielny, trzykondygnacjowy. Nakryty dachem dwuspadowym, łamanym z naczółkami. W osi elewacji frontowej wieżowa, czworoboczna klatka schodowa z górną kondygnacją ośmioboczną, zwieńczoną cebulastym hełmem z latarnią. W elewacjach dość regularnie rozmieszczone prostokątne okna, niektóre zdwojone. Ujęte kamiennymi fascjowymi obramieniami z gzymsami nadokiennymi. Wykonane z białego piaskowca. Fascje wpuszczone w zaciosy. W elewacji frontowej, w przyziemiu, obok wieżowej klatki schodowej dwa kamienne portale. Jeden renesansowy o łuku pełnym, z profilowaniem lub fascjami wpuszczonym w zaciosy, drugi barokowy, listwowy z guttami. Elewacje zwieńczone profilowanym gzymsem koronującym. Nad elewacjami bocznymi trapezowe szczyty dzielone gzymsami. Miejscami spod tynku widoczne sgraffito. W przednim trakcie przyziemia wnętrza nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami naśladującymi sklepienia sieciowe. Przy dworze kompleks dominialnej zabudowy mieszkalno-gospodarczej z XVII-XIX w. złożony m.in. z budynku bramnego, oficyny, spichlerza i stajni. Poniżej zespołu dworskiego pałac letni z ogrodem.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 08-07-2016 r.