XIX w., z zachowaniem w znacznym stopniu reliktów z okresu średniowiecza, renesansu i baroku.

Historia

W 2 poł. XIV w. w Ratnie co najmniej dwie włości. W jednej z nich obronna, rycerska siedziba otoczona suchą fosą oraz wałami, niejednokrotnie niszczona w trakcie lokalnych wojen. Siedziba ta przebudowana lub zbudowana na nowo w XV w. przez panów von Pannwitz. Jej relikty zawarte obecnie w pn.-zach. narożniku obecnego pałacu oraz w jego elewacjach zach. i pn. Ten średniowieczny dwór rozbudowany w 1563 r. przez możny ród panów von Reichenbach z Trzebieszowic. Wzniesiony zapewne na planie zbliżonym do kwadratu jako czteroskrzydłowy z jednotraktowymi skrzydłami i z wewnętrznym dziedzińcem z podcieniem, włączonym w przebudowany średniowieczny, wieżowy budynek bramny. Renesansowy dwór trzykondygnacjowy, zwrócony fasadą ku pn., ku folwarkowi, zwieńczony attyką. W 1645 r. zniszczony w pożarze. Odbudowany i przebudowany na pałac po 1679 r. przez rodzinę von Osterberg. Przebudowane wówczas skrzydło południowe a sam budynek rozbudowany w kierunku wschodnim. Reprezentacyjność elewacji pd. uzyskana dzięki regularności rozkładu osi okiennych. Ponadto nadbudowany budynek bramny w pn. skrzydle pałacu i zwieńczony cebulastym hełmem. Wykonany wczesnobarokowy wystrój elewacji złożony z narożnego boniowania i pasowych gzymsów, stosowany na Śląsku w XVII w. przez północnowłoskich budowniczych. Obecny kształt nadany pałacowi w 2 poł. XIX w., gdy dobra w posiadaniu rodziny von Johnston und Krögeborn. Ok. 1854 r. dokonana modernizacja wnętrz. Następnie, ok. 1872 r. przekształcona bryła pałacu dla zaakcentowania jego zamkowego charakteru. Przy zach. skrzydle wzniesiona asymetrycznie wieża z przyporami i zbudowany balkon. Obniżony budynek bramny w pn. skrzydle od strony folwarku. Dawny most przez suchą fosę (od pn.) przekształcony na frontową przybudówkę połączoną arkadową, ażurową ścianą kurtynową z sąsiednim domem wdów. Uzupełniona attyka. W 1896 r. ponownie modernizowane wnętrza i dopełniany wystrój elewacji. Pałac w Ratnie Dolnym ukształtowany w stylu historyzmu szkoły berlińskiej, przy wykorzystaniu rozwiązań charakterystycznych dla stylu willowego (asymetryczna, swobodna i addycyjna kompozycja bryły pałacu) oraz neogotyku łączonego z neorenesansem, z częściowym zachowaniem zastanych form renesansowych i wczesnobarokowych. Po 1945 r. pałac użytkowany, w 1998 r. częściowo zniszczony w pożarze.

Opis

Pałac usytuowany we wschodniej części wsi, na spłaszczonym szczycie stromego wzniesienia, blisko krawędzi jego pd. stoku. Murowany z kamienia i częściowo z cegły, tynkowany. Zbudowany na rzucie nieregularnego wieloboku z wewnętrznym dziedzińcem oraz z niejednolitym i niespójnym układem wnętrz. Bryła pałacu wzbogacona asymetrycznie usytuowanymi przybudówkami, w tym wieżą, od pd. trzykondygnacjowa, z wysokim podpiwniczeniem, a od pn., od strony folwarku — dwu i półkondygnacjowa. Budynek nakryty dachem pogrążonym zasłoniętym attyką. Tylko pd. elewacja pałacu z regularnym układem otworów. Jej środkowa część podwyższona, z herbem rodziny von Johnston. Podziały elewacji wykonane z tynku, złożone z narożnego, przemiennego boniowania i z pasowych gzymsów. Fragmenty elewacji miejscami licowane kamieniem. Wszystkie elewacje pałacu, wieże, budynek bramny i przypory zwieńczone attyką z półkoli, której segmenty ujęto obramieniami schodzącym na płaskie wsporniki. Przybudówka przy pn., dziedzińcowej elewacji pałacu oraz arkadowa pergola zwieńczone prostymi balustradami. Okna w kamiennych, sfazowanych obramieniach, w kamiennych, barokowych obramieniach okiennych z uszakami oraz w tynkowych, neorenesansowych obramieniach fascjowych. Na wewnętrznym dziedzińcu ustawiony słup z datą 1563 i neorenesansowy portal także z herbem Johnstona, zwieńczony trójkątnym naczółkiem. Wnętrza pałacu nakryte sklepieniami kolebkowymi, kolebkowymi z lunetami, żaglastymi, pozornymi krzyżowymi oraz stropami. Zachowane kamienne portale ze sfazowanymi narożami.

Zabytek dostępny przez cały rok, tylko z zewnątrz.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 23.06.2016 r.