Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski XIX w. Bircza

Adres
Bircza, Cmentarna 2

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przemyski, gm. Bircza

Żydzi mieszkali w Birczy już w drugiej połowie XVI wieku.Początkowo były to tylko dwie rodziny, ale w XVII wieku społeczność żydowska zaczęła się szybko rozrastać.

Wiadomo, że już na początku XVIII wieku w Birczy funkcjonowała niezależna gmina, która dysponowała własną synagogą oraz cmentarzem. Nie wiadomo dokładnie, kiedy on powstał. Ulokowano go na południowym zboczu wzgórza, mniej więcej 100 metrów na północ od drogi Przemyśl – Sanok. Od południa jego powierzchnię ogranicza rzeczka Korzonka. Działka cmentarza ma kształt zbliżony do wydłużonego prostokąta. Obecnie jest otoczona betonowym murem na odcinku graniczącym z cmentarzem komunalnym z wstawkami z drewnianych żerdzi.

Cmentarz jest nieczynny od czasów drugiej wojny światowej. Niemcy wykorzystali macewy do brukowania ulic oraz do utwardzania naczółków przy budowie mostu na Sanie. Po wojnie cmentarz dalej niszczał. W 1989 roku został wpisany do rejestru zabytków pod nr. A-341 z dn. 18.12.1989.

W 1990 roku na jego terenie odnaleziono 95 nagrobków, z czego 19 podstaw, 29 stel leżących, 47 macew stojących. Macewy ustawiano chronologicznie w rzędach z północy na południe. Znaczna większość macew została wykonana z piaskowca, niektóre późniejsze – z betonu. Ornamentyka na tablicach jest skromna, na większości z nich inskrypcje wykonano pismem wklęsłym, na kilku pismem wypukłym. Najstarsza odnaleziona macewa pochodzi z 1804 roku, a inskrypcja na niej jest prawie całkowicie zatarta. Wiadomo jednak, że upamiętnia Natana Natę, syna Wolfa. Kolejna najstarsza macewa pochodzi z 1809 roku. Macewy z pierwszej połowy XIX wieku charakteryzują się mniejszym rozmiarem, mają nieregularne bądź trójkątne kształty. Późniejsze są nieco większe, prostokątne o płaskich, półokrągłych, portalowych lub trójkątnych zwieńczeniach.

W 2001 roku Jacek Proszyk przeprowadził inwentaryzację zachowanych macew. Spis sporządzony przez niego i uzupełniony o fotografie nagrobków z 2006 roku jest dostępny w internecie pod adresem http://bircza.reproots.org/lists5.htm#proszykgravestones [dostęp: 21.09.2020].

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

 

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_CM.1902, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_CM.94464