Histria

W drugiej ćw. XIV w. benedyktyni z Tyńca wznieśli na miejscu starego grodziska murowany zamek z kamienia łamanego. Pierwotnie tj. w XIII i w początkach XIV stulecia warownia należała do rycerskiego rodu Bogoriów. W 1319 r. król Władysław Łokietek wydał postanowienie przysądzające zamek zwany Golesz (castrum Golos) wraz z przynależnymi do niego dobrami ziemskimi na rzecz klasztoru benedyktynów w Tyńcu. W 1474 r. podczas konfliktu Kazimierza Jagiellończyka z królem Maciejem Korwinem o tron węgierski doszło do inwazji wojsk węgierskich na Małopolskę.  Oddziały węgierskie pod dowództwem Tomasza Tarczaya zdobyły, a następnie spaliły zamek, o czym świadczą odkryte na jego dziedzińcu podczas badań archeologicznych warstwy destruktu pożarowego i relikty spalonego pomieszczenia domu zamkowego. Zdewastowany zamek już w 4. ćw. XV w. został odbudowany staraniem opata Andrzeja Ozgi sprawującego swoją funkcję w l. 1477-1487, a w pierwszej poł. XVI warownia była rozbudowywana i modernizowana. Zamek istniejący tutaj w późnym średniowieczu i we wczesnej epoce nowożytnej wzniesiony był nie na planie regularnego czworoboku, jak sądzono wcześniej, lecz na rzucie nieregularnego czworoboku zbliżonego swym kształtem do owalu z bramą wjazdową od strony pd. i okrągłymi basztami od strony pn., wsch. i zach. W okresie „potopu” w marcu 1657 r. warownia została całkowicie zniszczona przez oddziały siedmiogrodzkie księcia Jerzego II Rakoczego i od tego czasu pozostawała w stanie postępującej ruiny. W pierwszej poł. XIX w. z inicjatywy francuskiego przedsiębiorcy z branży włókienniczej z pobliskiego Jasła Achillesa Johannota na terenie wzgórza zamkowego założono park krajobrazowy. U schyłku XIX stulecia z dawnego założenia zamkowego zachowały się w pd. jego części jedynie pozostałości bramy wjazdowej oraz relikty baszty okrągłej i murów obronnych.

Opis

Ruiny zamku położone są we wsch. części wsi Krajowice na prawym brzegu Wisłoki i zajmują zalesiony wierzchołek wzgórza. Miejsce to posiada duże walory obronne podkreślone stromymi zboczami otaczającymi założenie zamkowe usytuowane na wysokości 325 m. n.p.m. Relikty murów obronnych otoczone są rowem na zewnątrz którego znajduje się wał ziemny o wysokości 3 m. Obecnie najlepiej zachowanymi elementami dawnego zamku są fragmenty bramy wjazdowej w postaci wsch. jej ściany zbudowanej z dużych bloków piaskowca, pokrytej od góry warstwą ziemi i niską roślinnością, relikty znajdującej się obecnie pod powierzchnią ziemi baszty okrągłej w pn. części założenia oraz czytelna linia wałów.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac. dr Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 20.02.2018 r.