Historia

Początki założenia sięgają 1905 r. kiedy to pisarz Stefan Żeromski wybudował na Armatniej Górze letnią pracownię zwaną „Chatą” Żeromskiego. Wzniesiona została na obszernej działce według projektu architekta i przyjaciela artysty Jana Koszczyc - Witkiewicza. Z przekazów wynika, że pracownię pierwotnie otaczał ogród, założony według pomysłu Żeromskiego, gdzie zamiast trawnika, rosło zboże. Na pewno w początkowym okresie było to skromne założenie dostosowane do potrzeb „Chaty” z pojedynczymi drzewami liściastymi i dużym sadem. W kolejnych latach dla chorego syna Adama pisarz posadził sosny, jodły, tuje, modrzewie, cisy i świerk tworząc kompozycję w formie niewielkiego lasku. Lipy i graby wytyczały granice kwadratowej działki. W gębi lasku w 1921 wybudowano z białego kamienia Mauzoleum dla zmarłego przedwcześnie chłopca (według projektu Jana Koszczyc – Witkiewicza). W 1925 r. teren ogrodzono drucianą siatką a od zach. płotem sztachetowym z furtką w stylu zakopiańskim także według projektu architekta. W latach 40. XX wieku na terenie ogrodu, przy „Chacie” postawiono studnię nakrytą daszkiem pokrytym gontem, uzupełniającą założenie i utrzymaną w zakopiańskiej stylistyce pozostałych elementów zespołu. W okresie powojennym w obrębie nieruchomości posadzono krzewy ozdobne. W pobliżu „Chaty” w  kolejnych latach stale pojawiają się nowe współczesne nasadzenia.

Opis

Ogród otacza pracownię pisarza, Mauzoleum Adama Żeromskiego i studnię tworząc zabytkowy zespół „Chaty” Żeromskiego, zlokalizowany na pn. od Parku Zdrojowego, na Armatniej Górze. Zajmuje obszerną działkę po wsch. stronie ul. Stefana Żeromskiego, której teren lekko opada w kierunku wschodnim. Całość ogrodzona jest siatką a od zach. także płotem sztachetowym z furtką w stylu zakopiańskim.

Ogród cechuje kompozycja mieszana z przewagą układu swobodnego oraz funkcja ozdobno-użytkowej. Zasadniczy podział terenu tworzy aleja łącząca bramę (od zach.) z Mauzoleum zlokalizowanym w jego głębi (od wsch.)  otoczonym skupiskiem starych drzew. Przy grobowcu aleja obsadzona jest kilkoma dębami, w dalszej części tujami. W pn. części ogrodu zachowały się pozostałości starego sadu. Granicę wytycza aleja lipowa. W obrębie działki rośnie współczesna zieleń ozdobna z gatunków liściastych i iglastych nasadzona bez większego rozplanowania. Przy wejściu na posesję rośnie lipa i dwie potężne topole białolistne. W pobliżu „Chaty” występują okazy buków i modrzewie. Zach. i pd.-zach. część założenia uzupełniają współczesne krzewy i rośliny ozdobne oraz sezonowo rabaty kwiatowe. Zabytkowy ogród nie tworzy czytelnego układu kompozycyjnego jako całości, stanowi oprawę historycznych obiektów.

Zabytek dostępny w godzinach pracy Muzeum.

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 21.02.2019 r.