Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Żelazno

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. kłodzki, gm. Kłodzko

Pałac w Żelaźnie jest jedną z kilku wielkich rezydencji na Ziemi Kłodzkiej i powiązany jest z założeniem ogrodowo-parkowym.

Historia

Dobra, z którymi związany obecny pałac początkowo na gruntach Krosnowic, ale ostatecznie związane z Żelaznem. Początkowo szlacheckie, z dworem wzniesionym co najmniej w 1 ćw. XVII w. Następnie, w latach 1649-1776 r. w posiadaniu kłodzkich jezuitów, z przeznaczeniem dochodów dla kłodzkiego seminarium. Dwór użytkowany zapewne jako kuria majątkowa, może przebudowany. Przebudowany lub wzniesiony nowy w latach 1797-1798 i przekształcony zapewne w 2 ćw. XIX w., co sugerują formy znanego z ikonografii neoklasycystycznego wystroju elewacji. Od 1836 r. dobra w posiadaniu przedsiębiorców i fabrykantów Lindheimów oraz spowinowaconej z nim rodziny von Löbbecke, przez którą dwór przekształcony na komfortowy, reprezentacyjny i elegancki pałac, sukcesywnie przebudowywany. Pierwsza przebudowa dokonana w latach 1869-1871 wg proj. czynnego we Wrocławiu, królewskiego budowniczego Karla Schmidta (1836-1888). Mało zmieniony układ przestrzenny istniejącego budynku, dobudowane do niego wzdłuż osi, od pn. i pd. nowe człony, w tym cieplarnia oraz narożna wieża. Zaprojektowany bogaty wystrój elewacji w stylu historyzmu. Ceglana licówka ścian zestawiona z detalem kamiennym, tynkowym lub terrakotowym. Przyziemie boniowane, z portykiem, a licowane cegłą piętro i wysokie szczyty dzielone pilastrami, wyeksponowane na tle wysokiego, czterospadowego dachu krytego szarym łupkiem. Zastosowane rozbudowane obramienia okien piętra i bogata dekoracja ornamentalna oraz rzeźbiarska. W 1883 r. pałac rozbudowany ku pn. o pawilon i prowadzący do niego łącznik, także w stylu neorenesansu. W 1908 r. przeprowadzona kolejna przebudowa pałacu, wg koncepcji berlińskiego architekta Heinricha Schweitzera, w stylu neobaroku inspirowanego berlińsko-poczdamską architekturą 3 ćw. XVIII w. Koncepcja Schweitzera nie zrealizowana wiernie, ze względu na stylizację form w duchu secesji lub — zastosowanie rozwiązań charakterystycznych dla secesji (hełmy wieży i jej klatki schodowej, portal w pn. elewacji pawilonu pałacowego, detal architektoniczny, wystrój wnętrz).

Opis

Pałac w Żelaźnie murowany, tynkowany, o rozczłonkowanej bryle, dwukondygnacjowy, z użytkowym poddaszem, nakryty mansardowymi dachami z lukarnami. Skrzydło główne, wsch., ze środkowym ryzalitem pozornym poprzedzonym portykiem z tarasem, ze skrajnym ryzalitem z wolutowym szczytem oraz z narożną, pd., cylindryczną wieżą połączoną z cylindryczną, wieżową klatką schodową. Elewacja frontowa dzielona pierwotnie boniowanymi pilastrami wielkiego porządku. Zwieńczona belkowaniem koronującym. Pod oknami piętra odcinki gzymsów i kamiennych balustrad. Wieża z boniowanym przyziemiem, dzielona powyżej pionowymi płycinami, zdobiona tablaturą, zwieńczona kamienną balustradą imitującą galerię oraz nakryta kopulastym hełmem. Południowa elewacja pałacu w przyziemiu z podcieniem. Powyżej przeszklona ściana oranżerii o metalowej konstrukcji szkieletowej. Ożywiona trzema wykuszami, zwieńczona trójkątnym szczytem. Na pn. od głównego skrzydła pałacu i prostopadle do niego wzniesiony dwukondygnacjowy pawilon dostępny poprzez łącznik. Centrum trójosiowej, wsch. elewacji pawilonu, wraz z facjatą lekko wypukłe, z balkonem na konsolach. Elewacje dzielone pierwotnie boniowanymi pilastrami wielkiego porządku. Zwieńczone belkowaniem koronującym. Osie okienne wyróżnione tablaturą. W pn. elewacji pawilonu neobarokowo-secesyjny portal. Powyżej, pod oknem klatki schodowej secesyjna płycina z motywem putt z girlandą. Na parterze głównego, wsch. skrzydła przelotowy hol z bocznie usytuowaną, jednoprzestrzenną, reprezentacyjną, trójbiegową klatką schodową z duszą. Piętro o układzie dwutraktowym ze środkowym korytarzem i z wnętrzami mieszkalno-reprezentacyjnymi w przednim trakcie. Większość z nich z reliktami wystrojów z lat 1869-1871 i z wystrojami z ok. 1908 r., w stylu neobaroku łączonego z secesją. Marmurowa balustrada głównych schodów zdobiona w dolnej części naturalistycznymi motywami roślinnym i przedstawieniami zwierząt. W holu drugiej klatki schodowej kominek z ceramicznym, secesyjnym fryzem. Główne wnętrza pałacowe nakryte stropami z fasetami. Zdobione bogatymi sztukateriami w stylu historyzmu także z elementami secesyjnego zdobnictwa. Inne wnętrza nakryte neorenesansowymi stropami kasetonowymi lub belkowo-kasetonowymi. Kasetony malowane, zdobione sztukateriami lub też dekoracją snycerską.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 15-02-2017 r.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.79027, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.84306