We wnętrzu zachowały się elementy barokowego wyposażenia z ok. poł. XVIII w., m. in. krucyfiks nad nowym ołtarzem głównym i dwa ołtarze boczne. Poza świątynią przechowywany jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z drugiej poł. XVII w. Plebania jest obiektem późnoklasycystycznym z ok. połowy XIX w.

Historia

Najstarsza wzmianka o wsi, pochodzi z 1306 r. i dotyczy przekazania dziesięciny z Uzarzewa kościołowi św. Małgorzaty na Śródce. Uzarzewo było wsią szlachecką, jej właścicielami do pocz. XV w. byli Zarembowie. W XVI w. Uzarzewo należało do Iwińskich, w następnym stuleciu do Mielżyńskich, w XVIII w. – kolejno do Napruszewskich, Działyńskich i Kurcewskich. W połowie XIX w. właścicielami majątku byli Lipscy, później – aż do wybuchu II wojny światowej – Żychlińscy.

Kościół w Uzarzewie powstał zapewne już w XII lub XIII w. Świątynia po raz pierwszy wzmiankowana jest jednakże dopiero w 1391 r. W aktach wizytacyjnych z 1638 r. stan drewnianego budynku oceniono jeszcze jako dobry, natomiast podczas kolejnej wizytacji stwierdzono konieczność restauracji kościoła. W 1749 r. stara świątynia została rozebrana, w jej miejscu wzniesiono nowy budynek o konstrukcji szkieletowej. Fundatorem był ówczesny dziedzic Uzarzewa, Felicjan Napruszewski. Około poł. XIX w. w pobliżu świątyni zbudowano późnoklasycystyczną plebanię. W 1869 r. do kościoła dobudowano drewnianą wieżę fundacji Antoniny Lipskiej, a w 1900 r. – murowaną zakrystię oraz neobarokową kaplicę grobową Żychlińskich. Budynek był wielokrotnie remontowany, m. in. w 1970 r. (pokrycie dachu), 1974 (odnowienie wnętrza). Podczas ostatniej konserwacji w latach 1996-2004 przeprowadzono prace elewacyjne oraz odsłonięto iluzjonistyczną polichromię dawnego ołtarza głównego.

Opis

Uzarzewo położone jest w gminie Swarzędz, ok. 6 km na pn.-wsch. od siedziby gminy, na prawym brzegu rzeki Cybiny. Kościół pw. św. Michała Archanioła położony jest w południowej części wsi, przy lokalnej drodze wiejskiej prowadzącej do Swarzędza. Świątynia jest orientowana. Kościół otacza cmentarz ogrodzony częściowo otynkowanym murem, częściowo drewnianym płotem z główną bramą i furtką od strony wschodniej. Na cmentarzu zwracają uwagę grobowce Brodowskich, Frąckowiaków i Waligórskich oraz nagrobek z figurą pielgrzyma – kopią rzeźby Władysława Marcinkowskiego. W pobliżu kościoła, po stronie południowej znajduje się późnoklasycystyczna plebania. Jest to budynek murowany i otynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, z dwiema przybudówkami po bokach. Parterową bryłę plebanii nakrywa wysoki, dwuspadowy dach, nad przybudówkami niskie daszki dwuspadowe. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa, z wejściem głównym na osi, ujętym skromnym kolumnowym gankiem.

Salowy kościół wzniesiony został na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium od wschodu i kwadratową (w górnych kondygnacjach ośmioboczną) wieżą od zachodu. Od północy do świątyni przylega prostokątna kaplica grobowa Żychlińskich oraz zakrystia, od południa – niewielka kruchta.

Kościół nakryty jest wysokim dachem dwuspadowym, z niewielką wieżyczką na sygnaturkę. Nad zamknięciem prezbiterium – dach trójpołaciowy. Kaplica grobowa i kruchta nakryte są osobnymi dachami dwuspadowymi, nad zakrystią – daszek dwupołaciowy. Nad całością dominuje wysoka wieża na rzucie kwadratu, wyżej ośmiokątna, nakryta strzelistym ostrosłupowym hełmem zwieńczonym krzyżem.

Kościół jest budynkiem wzniesionym w konstrukcji szkieletowej, wypełnionej cegłą i gliną. Wieża o konstrukcji słupowej. Wypełnienia oraz ściany wewnątrz świątyni są otynkowane. Dach kościoła kryty jest gontem, hełm wieży pokryto łupkiem. Kaplica grobowa oraz zakrystia wzniesione zostały z cegły i otynkowane. Ich dachy pokryto dachówką ceramiczną. Wnętrze kaplicy Żychlińskich nakryte jest sklepieniem krzyżowym.

Kompozycja elewacji oparta jest na kontraście ciemnych drewnianych belek konstrukcji i jasnych, tynkowanych wypełnień. Główne, prostokątne wejście do kościoła znajduje się w zachodniej ścianie wieży, wejście boczne, również prostokątne – w kruchcie po południowej stronie świątyni. W elewacji bocznej południowej oraz w zamknięciu prezbiterium znajdują się wielokwaterowe okna, zamknięte łukiem odcinkowym. Górne kondygnacje wieży oszalowane pionowo przybijanymi deskami. Elewacje kaplicy Żychlińskich i zakrystii otynkowane, ujęte pilastrami. Kaplica zwieńczona jest neobarokowym szczytem ujętym wolutowymi spływami. Okna i wejścia zamknięte są półkoliście. Wejście do zakrystii w jej ścianie wschodniej, zwieńczone trójkątnym naczółkiem. Wejście do kaplicy od strony zachodniej. W ścianie północnej kaplicy wejście do krypty grobowej.

Wnętrze kościoła, pierwotnie wyższe nakrywa drewniany strop o zaokrąglonych narożach. We wnętrzu świątyni zwraca uwagę odkryty podczas ostatnio prowadzonych prac konserwatorskich malowany szkarłatny baldachim, stanowiący ujęcie dawnego ołtarza głównego. Ponad przejściem z części prezbiterialnej do zakrystii umieszczono malowaną imitację okna. Po stronie zachodniej nawy wbudowano chór muzyczny o ramowo-płycinowym parapecie, wsparty na drewnianych słupkach. Po stronie północnej znajduje się kaplica Żychlińskich, otwarta do nawy parą półkolistych arkad. Z dawnego barokowego wyposażenia świątyni z poł. XVIII w. zachował się m. in. krucyfiks, umieszczony w nowym ołtarzu głównym, dwa ołtarze boczne z nowszymi obrazami Serca Pana Jezusa i św. Teresy oraz zawieszone na ścianie chóru rzeźby Matki Boskiej i św. Teresy. Siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z klęczącą postacią fundatorki – Anny Młynarki przechowywany jest obecnie poza świątynią. W kaplicy Żychlińskich zachował się neorenesansowy ołtarz z odlaną z brązu figurą Ukrzyżowanego.

Kościół dostępny. Informacje o parafii i godzinach Mszy Św. na stronie Archidiecezji Poznańskiej: www.archpoznan.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 16-08-2017 r.