Jest świadectwem bogatej historii Kościoła rzymsko-katolickiego miasta. W swoim zrębie zachował oryginalną średniowieczną konstrukcję, co stawia go w rzędzie najstarszych kościołów drewnianych regionu. Drewniana osiemnastowieczna dzwonnica przykościelna jest natomiast reliktem pierwotnego kłodawskiego kościoła pw. św. Idziego, wzniesionego już w XI w. jako wotum dziękczynne księcia Władysława Hermana.

Historia

Okolice Kłodawy zasiedlane były od głębokich pradziejów. Pierwsze ślady osadnictwa w okolicach Kłodawy sięgają 4000 lat p.n.e. i związane są z kultura naddunajską. Kolejne fazy osadnictwa związane są z epoką brązu i wczesną epoka żelaza oraz kulturą przeworską. Ponadto na terenie tzw. Starej Kłodawy (okolice ob. ul. Witanowskiego i 11 Listopada) odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej. We wczesnym średniowieczu osadnictwo na tym terenie nabiera intensywniejszego przebiegu. W 1383 r. Kłodawa wymieniona została w dokumentach jako miasto. Stanowiła wówczas własność Bartosza Wezenborga nadaną z rąk księcia mazowieckiego Siemowita IV. Po klęsce politycznej Siemowita, aspirującego do objęcia korony polskiej i koronacji Jadwigi Andegaweńskiej Kłodawa stała się miastem królewskim i siedzibą starostwa niegrodowego. Prawa miejskie na prawie magdeburskim zostały nadane Kłodawie przez króla Władysława Jagiełłę w 1430 roku. W następnych dziesięcioleciach miasto rozwijało się dzięki życzliwości królów polskich. Kazimierz Jagiellończyk w 1455 r. uwolnił Kłodawę z opłat celnych i targowych, a po zarazie w 1464 i pożarze miasta w 1465 r. wspomógł odbudowę miasta i doprowadził do budowy w nim szpitala. Miasto szczególnie zyskało za czasów panowania Zygmunta I Starego dzięki kolejnym ulgom wprowadzanym przez niego, a jego zona, królowa Bona Sforza sprowadziła do Kłodawy sukienników. W czasie potopu szwedzkiego Kłodawa została spalona przez wojska szwedzkie, co doprowadziło do niemal całkowitego wyludnienia miasta.

Pierwotny kościół pw. św. Idziego, wg tradycji wzniesiony przez Władysława Hermana w 1085 r. jako wotum dziękczynne za urodzenie się jego syna, przetrwał do 1819 r., kiedy został rozebrany. Położony był na pd. zach. od dzisiejszego rynku, na terenie obecnego parku. Pisemne potwierdzenie jego istnienia pochodzi dopiero z 1332 roku. W 1429 r. świątynia po sprowadzeniu do Kłodawy kanoników laterańskich regularnych podniesiona została do rangi kolegiaty zakonnej. W latach 1516-1762 działająca przy kolegiacie szkoła miała status filii Akademii Krakowskiej. Sama świątynia rozebrana została w 1818 r. Kanonicy regularni laterańscy zarządzali parafią do 1810 roku, kiedy zgromadzenie zostało zniesione. Pozyskane z rozbiórki kolegiaty cegły wykorzystane następnie zostały do budowy miejskiego ratusza. W 1623 r. z fundacji Franciszka Krzykowskiego herbu Junosza w Kłodawie wzniesiony został klasztor karmelitów trzewiczkowych. Kościół klasztorny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zbudowano w 2 połowie XVIII wieku. Stojąca przy niej drewniana dzwonnica przeniesiona została na cmentarz parafialny obok stojącego tam kościoła pw. św. św. Fabiana i Sebastiana. W 1867 Kłodawa decyzją zaborczych władz rosyjskich utraciła prawa miejskie.

Kościół pw. św. św. Fabiana i Sebastiana wzniesiony został na cmentarzu parafialnym w 1557 roku. Przynależał od do prepozytury szpitalnej Bożego Ciała do 1593 r. podległej prepozytowi parafialnemu. W 3. ćw. XVIII w. w kościele wymieniona została więźba dachowa oraz konstrukcja zach. szczytu nawy głównej. W trakcie remontu przeprowadzonego w latach 1846-1847 staraniem ks. Alberskiego do nawy głównej dobudowano od. zach. kruchtę z przedsionkiem oraz wieżyczkę na sygnaturkę. Świątynia w latach 1846-1879 pełniła funkcję kościoła parafialnego. W latach 1972-1976 przeprowadzono kapitalny remont kościoła, w trakcie którego na nowo przemurowano fundamenty, uzupełniono konstrukcje więźby dachowej oraz stropów, położono drewniany gont na dachu oraz nowe podłogi we wnętrzach, a także odnowiono polichromie wnętrz. Dzwonnica wzniesiona została w XVIII w. przy kościele parafialnym pw. św. Idziego. Po jego rozebraniu w 1818 r. została przeniesiona na obecne miejsce na cmentarzu parafialnym. W 1976 r. została wyremontowana – wymieniono wówczas szalowanie ścian i położono gont na dachu.

Opis

Zespół kościoła cmentarnego pw. św. Sebastiana położony jest w pd. zach. części miasta na terenie cmentarza rzymsko-katolickiego. Orientowany kościół wzniesiony został z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej na podmurówce kamiennej. Do pojedynczej nawy od wsch. przylega węższe i niższe od niej, trójbocznie zamknięte prezbiterium, a od zach. – również niższa, wzniesiona na planie prostokąta okazała kruchta z niewielką przybudówką od północy. Do prezbiterium od pn. przylega niższa od niego, zapewne jeszcze XVI-wieczna zakrystia. Dwuspadowy dach nawy, pięciospadowy dach prezbiterium, trójspadowy kruchty oraz pulpitowy zakrystii kryte są gontem. Na zach. krańcu dachu nawy wznosi się drewniana prostopadłościenna wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona latarnią z cebulastym hełmem i krzyżem. Ściany kościoła są oszalowane pionowym deskowaniem. W prostokątnych otworach okiennych i drzwiowych zainstalowana została współczesna stolarka. Wnętrze kościoła nakryte jest płaskim stropem, wspólnym dla nawy i prezbiterium. Prezbiterium wydziela od nawy fazowana belka tęczowa z rokokowym krucyfiksem. W zach. części nawy umiejscowiony został wsparty na dwóch słupach chór muzyczny z prostymi parapetem i balustradą. W skład wyposażenia wchodzą m. in. rokokowy ołtarz główny oraz dziewiętnastowieczne ołtarze boczne.

Kościół i dzwonnica dostępne dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Tomasz Łuczak, 19-03-2018 r.