Ma duże wartości naukowe i historyczne jako zabytek architectury militaris oraz jako element tzw. linii wspierającej Twierdzy Przemyśl. Jest częścią pomnika historii "Twierdzy Przemyśl". Ma także spore wartości krajobrazowe.

Historia

Bateria 12 „Buszkowiczki” została zbudowana w 1887 r. podczas intensywnych prac związanych z przygotowaniem obwarowań Przemyśla do odparcia rosyjskiego gwałtownego uderzenia, którego obawiano się w związku z pogorszeniem sytuacji politycznej w tej części Europy. Baterię zaplanowano w celu wypełnienia luki w pierścieniu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl w pn.-wsch. części doliny rzeki San. Po zbudowaniu głównych, stałych fortów artyleryjskich w tej części pierścienia znajdował się tylko prowizoryczny szaniec artyleryjski W XIII „Bolestraszyce”. Szaniec ten w związku ze swoją lokalizacją nie mógł ostrzeliwać ogniem bezpośrednim w/w doliny, która znajdowała się w polu martwym dla jego dział. Bateria artylerii obrony dalekiej powstała na zach. od głównej linii pierścienia, w miejscu zwężenia doliny Sanu pomiędzy zakolem rzeki, a drogą biegnącą u podnóża skarpy doliny, na wysokości krańca zabudowań wsi Bolestraszyce. Wchodziła w skład tzw. „linii wspierającej” Twierdzy przemyśl. Nazwę „Buszkowiczki” zaczerpnięto od nazwy wsi znajdującej się na zapolu baterii.

Po zbudowaniu w latach 1891-1893 w linii pierścienia głównego pancernego fortu GHW XIII San-Rideau zlokalizowanego na krawędzi skarpy doliny Sanu oraz w latach 1901-1903 międzypolowego fortu piechoty GZW XIIIa „Zabłocie” w dolinie rzeki, zadanie baterii ograniczono do wspierania obu nowych dzieł, obrona przed nagłym atakiem prowadzonym wzdłuż doliny oraz obrona mostu zapasowego na Sanie. W 1901 r. bateria była uzbrojona w 2 działa 8 cm M.75. Jej załogę stanowiło 22 artylerzystów. W 1909 r. na uzbrojeniu baterii znajdowały się 2 działa 9 cm M.75/96 Feldkanone  na lawetach polowych.

Podczas walk o Twierdzę Przemyśl w latach 1914-1915 bateria nie odegrała większej roli. Podczas kapitulacji twierdzy 22.03.1915 r. zostało zniszczone jej uzbrojenie, a jej schron zapewne o drewnianej konstrukcji uległ zniszczeniu w następnych latach. Kilka lat temu wnętrze baterii zostało częściowo zdewastowane – zniwelowano w celu pozyskania ziemi część wału osłaniającego niezachowany schron.

W ramach projektu „Zagospodarowanie zespołu zabytkowego Twierdzy Przemyśl w celu udostępnienia dla turystyki kulturowej, etap I” realizowanego w latach 2013-2015 przez Związek Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl uczytelniono i wyeksponowano strukturę fortu – uporządkowano zieleń, oczyszczono go ze śmieci i gruzu, zamontowano tablicę informacyjną i stojak na rowery.

Opis

Bateria 12 „Buszkowiczki” jest półstałym, ziemnym, jednowałowym dziełem obronnym założonym na planie redanu. Bateria zlokalizowana jest w widłach rzeki San i jej lewobrzeżnego dopływu – potoku Żurawianka w zach. krańcu terenu wsi Bolestraszyce. Dojazd do baterii od głównej drogi z Przemyśla do Bolestraszyc i Walawy polną drogą gruntową (dawną forteczną drogą dojazdową), biegnącą wzdłuż potoku.

Powierzchnia baterii – ok. 0,7 ha, w granicach działki fortecznej - 1,31 ha.

Bateria ma konstrukcję ziemną, otoczony wałem ziemnym i fosą suchą, wał czoła z poprzecznicami oddzielającymi stanowiska armat, wał lewego barku bez poprzecznic. Wewnątrz dzieła częściowo zniwelowany wał osłaniający niezachowane koszary szyjowe oraz schron, połączony poprzecznicą zaplecza z wałem prawego barku.

Zabytek jest dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 11.01.2019 r.