Historia

Leszczowate lokowano na prawie wołoskim w 1540 r. Pierwsza cerkiew w Leszczowatem powstała zapewne jeszcze w XVI w. Łan popowski na którym znajdowała się cerkiew, cmentarz i zabudowania plebańskie od południa bezpośrednio graniczył z obszarem dworskim należącym od początku istnienia wsi do XX w. do rodziny Kraińskich.  W 1717 r. z ich fundacji wzniesiono nową cerkiew, do której w 1861 r. z inicjatywy Edmunda Kraińskiego dobudowano kaplicę grobową. Prawdopodobnie pod koniec XIX w. wzniesiono obok cerkwi wolnostojącą dzwonnicę. Kolejną, istniejącą do dziś cerkiew wzniesiono w 1922 r. Zbudowana została przez zespół cieśli pochodzących z Ceniawy w pow. dolińskim  (ob. rejon rożniatowski, Ukraina), który w ówczesnym woj. stanisławowskim specjalizował się w drewnianej architekturze cerkiewnej. Zlokalizowano ja na miejscu poprzedniej. a z dawnego zespołu pozostawiono tylko wolnostojącą dzwonnicę. Za zgodą rodziny Kraińskich w związku z budową nowej cerkwi, rozebrano kaplicę grobową. Część wyposażenia ze starej cerkwi przeniesiono do nowej, m. in. fragmenty XVIII wiecznego ikonostasu, ołtarz główny z cyborium oraz ołtarze boczne. W 1937 r. we wnętrzu cerkwi wykonano polichromię autorstwa W. Wołoszyńskiego przy pomocy A. Barejki. Po wysiedleniu miejscowej ludności ukraińskiej w l. 1945-1947 cerkiew służy jako filialny kościół rzym. kat. W czasie wysiedleń wraz dworem spłonął zabytkowy zespół plebański. Cerkiew remontowano w l. 60-tych XX w. oraz  w l. 2013-2015.  

Opis

Cerkiew położona jest na krańcu wsi, samotnie na wzniesieniu, na prawym brzegu Wańkówki, po zachodniej stronie drogi powiatowej Krościenko-Kuźmina. Cmentarz cerkiewny obwiedziony jest drewnianym płotem wspartym na słupach betonowych. Na teren cerkiewny prowadzi metalowa, współczesna brama z furtką. Pierwotny starodrzew nie zachował się, wzdłuż biegu ogrodzenia ok. 1990 r. nasadzono iglaste drzewa i krzewy ozdobne. 

W pd. – zach. części placu cerkiewnego znajduje się drewniana dzwonnica. Od pd. do terenu cerkiewnego przylega czynny cmentarz parafialny.  

Cerkiew wzniesiono z drewna iglastego w konstrukcji zrębowej. Posadowiona jest na podmurowaniu z piaskowca łamanego. Założono ją na planie centralno–krzyżowym, podłużnym, zbliżonym do krzyża łacińskiego. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie, natomiast ramiona transeptu i babiniec ścianami prostymi. Symetrycznie po obu stronach prezbiterium zlokalizowano dwie zakrystie. Wysokość ścian korpusu cerkwi jest jednolita, dominantą jest kopuła osadzona na ośmiobocznym tamburze. Ściany cerkwi szalowane są pionowo z listwowaniem, pomalowane w tonacji ochry. Wszystkie dachy główne są kalenicowe, na zakrystie nałożono dwuspadowe dachy pulpitowe. Za wyjątkiem kopuły pokrytej blachą typu łuski – karo, wszystkie dachy poszyte są blachą na rąbek stojący. Na kalenicach nad prezbiterium, babińcem i transeptem nasadzone są cztery wieżyczki w formie ślepych latarni zwieńczonych makowicami. Do cerkwi prowadzą dwuskrzydłowe wejścia: główne, umiejscowione w zach. ścianie babińca, wejście boczne do nawy od pn. przez transept oraz do pn. zakrystii. Okna w nawie, prezbiterium, babińcu i tamburze są podłużne, wielopodziałowe. zamknięte półkoliście, w zakrystiach znajdują się niewielkie okna prostokątne. 

Wnętrze cerkwi jest otwarte. Łuki tęczowe wsparte są na pilastrach. Podłogi we wszystkich częściach są z desek (białe). Zachowały się elementy dawnego wyposażenia jak: fragmenty ikonostasu, ołtarze boczne oraz ołtarz główny z cyborium. Wnętrze pokrywa polichromia figuralno-ornamentalna utrzymana w duchu ukraińskiego historyzmu. 

Dzwonnica wzniesiona jest z drewna w konstrukcji słupowo-ramowej, szalowana pionowo deskami z listwowaniem. Nakryta jest dachem namiotowym zwieńczonym niską, czworoboczną sygnaturką. W jej wnętrzu znajdują się 3 dzwony podwieszone na jarzmach.

Na cmentarzu przycerkiewnym znajduje się rodzinny grobowiec Kraińskich. 

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Damian Nowak, OT NID w Rzeszowie, 26-03-2017 r.