Rezydencja w Siedlisku z zamkiem, kaplicą, budynkiem bramnym, fortyfikacjami i parkiem krajobrazowym znajduje się na wysokiej skarpie nad Odrą, w południowo- zachodniej części miejscowości. Pomimo tego, że zamek znajduje się w stanie częściowej ruiny w dalszym ciągu pozostaje jedną z najpiękniejszych rezydencji w regionie.

Historia

Budowa zespołu zamkowego rozpoczęła się w 1597 roku, z pomysłu Georga von Schönaicha, właściciela Siedliska. Rezydencja wzniesiona została w miejscu warownego zamku należącego do możnego rodu Rechenbergów. Relikty tego dawnego obiektu widoczne są jeszcze w ścianach południowego skrzydła obecnego zamku. Nowa rezydencja budowana była etapami w latach 1597- 1618. Prace projektowe powierzono architektowi Melchiorowi  Deckhardtowi z Legnicy. W pierwszym etapie, do 1602 r. zbudowano skrzydło południowe z salą kolumnową, kolejna budowa przebiegała w latach 1602- 1618 i objęła skrzydło wschodnie z kaplicą. W latach 1610- 1614 wzniesiono budynek bramy, a całe założenie zamkowe otoczono bastionowym systemem fortyfikacji. Przebieg wojny trzydziestoletniej wymusił na kolejnych właścicielach zamku prace remontowe. Podjął się ich w 1710 r. spadkobierca majątku w Siedlisku,  Hans Carl Schönaich. Zlecił on rozbudowanie rezydencji o kolejne skrzydła, zamykające dziedziniec od zachodu i północy. Plany projektowe wykonał Jacob Wagner ze Wschowy i Stefano Spinetti z Żagania. Remonty objęły również renesansowe wnętrza obiektu. Przypuszczalnie w tym okresie założono również zamkowy park. W 1767 r. przed budynkiem bramnym wybudowano nowy most. W XIX w. kontynuowano przebudowę zamku. W latach 1865- 1875 za sprawą projektanta Carla Lüdecke przekształcono najstarsze, południowe skrzydło nadając mu cech neorenesansowych. Na osi skrzydła północnego zlokalizowany był przejazd (zniszczony podczas pożaru w 1945 r.), który prowadził na dziedziniec gospodarczy, gdzie od poł. XIX w. znajdowały się stajnie i inne budynki gospodarcze. W posiadaniu rodziny Schönaich obiekt należał niemal do końca II wojny światowej. W styczniu 1945 r. po wyzwoleniu Siedliska, wojska radzieckie tymczasowo adaptowany zamek na szpital polowy. Trzy miesiące później, szpital w zamku zlikwidowano, a sam obiekt po wcześniejszym splądrowaniu podpalono. Pożar zniszczył znaczną część obiektu wraz z najstarszym skrzydłem południowym i jego reprezentacyjną salą kolumnową oraz skrzydła północne i zachodnie. Z pożogi uchował się tylko budynek bramny i fragment skrzydła wschodniego z kaplicą. W latach 1966- 1971 przeprowadzono odgruzowanie obiektu oraz przeprowadzono remont skrzydła wschodniego i budynku bramnego. Dużą rolę w ratowaniu tego zabytku odegrał harcerski szczep „Makusynów”, który obrał sobie zamek na siedzibę. Kolejne prace konserwatorskie, przy niezniszczonej w pożarze części zamku przeprowadzono w latach 1986- 1989. W wyremontowanych pomieszczeniach przez pewien czas siedzibę miał gminny ośrodek kultury. W 2003 r. zamek sprzedany zostały prywatnemu właścicielowi, który planuje jego odbudowę z przeznaczeniem obiektu na cele hotelowe i konferencyjne.

Opis

Renesansowy zamek położony jest przy ul. Plac Zamkowy 9 w południowo- zachodniej części Siedliska. Stroną południową działki przylega do brzegu Odry. Teren dziedzińca wyłożony jest częściowo kamieniem polnym oraz w części porośnięty trawą. Kamienno- ceglany zamek złożony z czerech skrzydeł zgromadzonych przy dużym, prostokątnym dziedzińcu znajduje się w stanie częściowej ruiny. Skrzydła południowe, zachodnie i północne zachowane w postaci murów zewnętrznych, pozbawione są dachów i stropów oraz ogołocone z ornamentyki dawnych pomieszczeń. Po bogato dekorowanych wnętrzach pozostały tylko nieliczne sztukatoryjne relikty. Pomimo wielu zniszczeń, zespół zamkowy zachował symetrycznie rozplanowany układ zabudowań. Ocalałe od zniszczenia renesansowe, trzykondygnacyjne skrzydło wschodnie, wzniesione na rzucie prostokąta, przykrywa dwuspadowy dach. Elewację przepruwają otwory okienne ujęte w kamienne profilowane obramienia. Od północy na przedłużeniu skrzydła wschodniego usytuowana jest kaplica. Jest to obiekt murowany z cegły, salowy z półkolistą absydą od wschodu. Wnętrze obiegają dwukondygnacyjne empory z kamiennymi maswerkowymi balustradami, wsparte na ozdobnych kolumnach. Kalwińską kaplicę zamkową przykrywają sklepienia kolebkowe i kolebkowo- krzyżowe. Przy absydzie znajduje się kamienna ambona zdobiona ornamentem renesansowym. Budynek bramny, do którego prowadzi most nad fosą umożliwia przejazd do wnętrza rezydencji. Budynek połączony jest z bastionowym systemem fortyfikacyjnym. Jest to obiekt  murowany z cegły, wzniesiony na planie prostokąta, piętrowy z facjatami, nakryty dachem dwuspadowym. Elewacja frontowa z bramą i przejściem ujęta została kamiennym portalem. Nad gzymsem wisi kartusz herbowy. Fortyfikacje budowane zostały w latach 1612- 1614 przez architekta Andrzeja Hindenbergera według projektu Walentego Sebisch. Z pierwotnego założenia obronnego przetrwała fosa, wschodni mur- kurtynowy i murowany bastion południowy oraz dwa północne bastiony ziemne pochodzą prawdopodobnie z XVIII w.  Do zamku od południa i zachodu przylega park powstały w I poł XVIII w. Pod kon. XIX w. dokonano nasadzenia, które przemieniły park w kompozycję krajobrazową. Na ponad 5 hektarowej powierzchni parku znajduje się ok. 30 gatunków drzew i krzewów. Zamek w Siedlisku jest rzadko spotykanym zabytkiem sztuki renesansowej województwa lubuskiego.

Obiekt jest własnością prywatną. Zamek po uprzednim umówieniu udostępniany jest dla zwiedzających.

oprac. Krzysztof Słowiński, OT NID w Zielonej Górze, 08-11-2017 r.