Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dworzec PKP Wałbrzych Miasto - Zabytek.pl

dworzec PKP Wałbrzych Miasto


infrastruktura kolejowa przełom XIX/XX w. Wałbrzych

Adres
Wałbrzych, Armii Krajowej 26C

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. Wałbrzych, gm. Wałbrzych

Budynek dworca kolejowego Wałbrzych-Miasto jest reprezentatywny dla śląskiej architektury lat 20. XX w., i pozostaje przykładem jednego ze zjawisk artystycznych, trwania neoklasycyzmu w architekturze lat 20 XX w.

Historia

Stacja kolejowa w Starym Zdroju, przy linii wrocławsko-świebodzickiej, przedłużonej do Wałbrzycha w latach 1851-1853 miała znaczenie nie tylko dla ruchu pasażerskiego obsługującego Stary Zdrój, ale także dla znajdujących w jego sąsiedztwie dużych zakładów przemysłowych. Pierwszy budynek stacji w Starym Zdroju wzniesiony został w stylu arkadowym szkoły berlińskiej, w 1853 r. jako murowany, wydłużony, o asymetrycznej kompozycji. W 1901 r. został on rozebrany i na jego miejscu wzniesiono, także z zachowaniem asymetrii bryły, kolejny budynek powiększony w kierunku południowym o nową halę dworcową. Ten nowy dworzec zbudowano w duchu wczesnej secesji (zróżnicowana geometria dachów, ich proporcje, formy, trójkątna facjata, pasowe gzymsy i ich układ). Wykorzystano też elementy historyzmu (boniowane lizeny, może ceglane elewacje z tynkowym detalem) i elementy budownictwa kolejowo-przemysłowego z pocz. XX w. (elewacje z dużymi, gęsto rozmieszczonymi otworami o łuku odcinkowym). Obecna, drewniana wiata peronowa zbudowana została do 1908 r. Po raz kolejny dworzec rozbudowano w 1925 r. Północną jego część nieznacznie przekształcono z zachowaniem ogólnej koncepcji wystroju elewacji. Starą halę dworcową przebudowano oraz dobudowano do niej od południa nową, ośmioboczną halę dworcową nakrytą kopułą i częściowo otoczoną jednokondygnacjową przybudówką z dachem płaskim. Nową część dworca celowo upodobniono dla upamiętnienia uzdrowiskowej przeszłości Starego Zdroju do budynku uzdrowiskowego. Najbardziej do centralnych łazienek o nowożytnej genezie. Nowa część dworca została wzniesiona w stylu historyzmu, w stylizacji w duchu wczesnego modernizmu, z zachowaniem asymetrii kompozycji. Nawiązano do stylistyki budowli uzdrowiskowych z 1 ćw. XIX w., cechującej się połączeniem form neoklasycystycznych (boniowany front z portykiem) występujących nieraz z elementami antykizującymi (portyk z doryckimi kolumnami i kasetonami na suficie) z formami jeszcze późnobarokowymi (boniowane lizeny, kształt kopuły, oprawa zegara). Z budownictwa użytkowego 4 ćw. XIX w. zaczerpnięto podział ramowy łączony z denticuli (na bębnie kopuły), a z secesji — stosowanie grup okien ze wspólnymi parapetami. Modernizm wyraził się najsilniej w geometryzacji bryły, w nietypowym rozwiązaniu portyku i schodów, w zastosowaniu wąskich, pionowych, nowoczesnych okien (z uchylnymi elementami stolarki) i w wyborze formy balustrady na dachu przybudówki hali. Wnętrze ośmiobocznej hali oblicowano ciemnobordową cegłą klinkierową. Kopułę z zaznaczonymi wysklepkami posadowiono na wąskim gzymsie opartym na konsolkach. Pomalowano ją w duchu art deco, we wzór geometryczny (równoległe pasy, a w miejscu styków wysklepków zygzakowate szlaki). Po przyłączeniu Starego Zdroju do Wałbrzycha (1908, 1919) dworzec w Starym Zdroju stał się głównym dworcem miejskim. Był remontowany w latach 2012-2014. 

Opis

Budynek dworca Wałbrzych-Miasto mur., tynk., usytuowany jest przy niewielkim placu wykształconym po zach. stronie ul. Armii Krajowej. Wzniesiono go na planie nieregularnego wieloboku jako budynek jednokondygnacyjny z wielopołaciowym dachem oraz z dwukondygnacjową, ośmioboczną halą dworcową od południa, nakrytą kopułą bez latarni. Halę częściowo otoczono jednokondygnacjową przybudówką z dachem płaskim. Przed wejściem do hali usytuowano narożnie portyk kolumnowy posadowiony na platformie wieńczącej schody. Elewacje przyziemia południowej części dworca podzielono narożnymi, boniowanymi lizenami wspierającymi uproszczone belkowanie koronujące. Nad nim, na poziomie dachu-tarasu umieszczono balustradę złożoną z murowanych słupków oraz z metalowych segmentów o prostym geometrycznym rysunku. Z poziomu tarasu wyprowadzono węższy trzon hali dworcowej z elewacjami z podziałem ramowym z denticuli, zwieńczony profilowanym gzymsem koronującym. Kopułę osłonięto dachem z połaciami o przekroju wklęsło-wypukłym. W jedną z nich wbudowano drewnianą oprawę zegara. W nowszej, południowej części budynku rozmieszczono okna bez obramień, prostokątne, wydłużone, grupowane po trzy. W elewacji frontowej usytuowano portyk wykonany z kamienia lub ze sztucznego kamienia, złożony z doryckich kolumn i z pilastrów wspierających belkowanie osłonięte wielobocznym stropodachem z układem kasetonów. Zachowano wystrój elewacji północnej, starszej części dworca z narożami podkreślonymi boniowanymi lizenami, z pasowymi gzymsami, z odcinkami gzymsu koronującego oraz z listwowymi, sfazowanymi obramieniami okiennymi z przewiązkami i kluczami. Drewniana wiata peronowa złożona jest z dwóch rzędów słupów z zastrzałami, zespolonych z więźbą dachową i nakryta dachem dwuspadowym o małym nachyleniu połaci. Słupy i zastrzały zdobione. Wnętrze hali dworcowej oblicowano na poziomie przyziemia cegłą klinkierową. Podstawę kopuły podkreślono profilowanym gzymsem na konsolach. W centrum hali dworcowej ustawiono zabytkowy żuraw wodny z dworca Wałbrzych Główny.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 03.10.2018 r.

Rodzaj: infrastruktura kolejowa

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.72762