budynek bramny - Zabytek.pl
Adres
Żelazno
Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. kłodzki, gm. Kłodzko
Historia
Zespół kościelny w Żelaźnie kształtowany od XIV wieku po wiek XIX. Złożony m.in. z kościóła par. pw. Św. Marcina, cmentarza, muru cmentarnego z podcieniem (obejściem), z budynku bramnego i kaplicy. Cmentarz o średniowiecznej genezie, może pierwotnie obronny. Otoczony wysokim, kamiennym murem zbudowanym prawdopodobnie w XIV lub XV w. W jego wschodnim odcinku wzniesiony budynek bramny. Cmentarz urządzony na nowo w XVII-XVIII w. Mur cmentarny przebudowany najpewniej w 2 poł. XVII w. Jeszcze w latach 30. XVIII w. budynek bramny wieżowy, z drewnianą górną kondygnacją i hełmem namiotowym. Przebudowany najwcześniej w latach 40. XVIII w. stylu późnobarokowym. Obniżony do dwóch kondygnacji, zwieńczony wolutowym szczytem. W 1758 r. przy murze cmentarnym zbudowany drewniany podcień wsparty na drewnianych słupach. Balustrada podcienia o barokowych formach. Słupy i listwa-lambrekin pod okapem dachu reprezentatywne dla ludowego budownictwa drewnianego Ziemi Kłodzkiej. Fragment podcienia przy kaplicy modlitewnej wymurowany, o strukturze portalu, utrzymany w przejściowej fazie lokalnego baroku od wczesnego do dojrzałego z lat ok. 1700-1720. Bliski formalnie bramom cmentarzy w Wilkanowie (pocz. XVIII w.) jak i w Roztokach Bystrzyckich (1720-1730). Jego struktura architektoniczna z fryzem z metopami nad pilastrami bliska formom wystroju elewacji kościoła w Roztokach Bystrzyckich. Sama kaplica dobudowana do podcienia, wzniesiona na planie półkola, otwarta ku obejściu półkolistą arkadą. Od końca XVIII wieku po wiek XX w murze cmentarnym w obrębie podcienia wmurowywane płyty nagrobne.
Opis
Cmentarz przykościelny nieczynny. Otoczony wysokim, kamiennym, otynkowanym murem wzmocnionym od wschodu przyporami. Wzdłuż muru zbudowany podcień (kryte obejście), którego strop belkowy i spłaszczony, dwuspadowy dach oparte także na drewnianych, profilowanych słupach. Słupy i drewniana balustrada pomiędzy nimi posadowione na kamiennej podwalinie. Balustrada podcienia ażurowa, z segmentami o konstrukcji szkieletowej oraz z wyciętymi z desek tralkami o barokowych formach. Pod okapem dachu ozdobnie podcięta deska. Południowy odcinek obejścia poprzedzający niewielką kaplicę, murowany w całości, mający strukturę portalu. Zbudowany jako wyodrębniony przestrzennie prostopadłościan, nieco wyższy od obejścia, nakryty dachem dwuspadowym. Murowany fragment podcienia w formie odcinka muru z otworem, artykulacją i z segmentowym naczółkiem, zwieńczonym malowaną figurą wyciętą z blachy. W przyziemiu podcień nakryty stropem z podsufitką. Sama kaplica murowana tynkowana, niewielka, z markowaną, płytką nawą oraz z półkolistą absydą. Ku podcieniu otwarta arkadą. Płytka nawa z owalnymi okulusami nakryta sklepieniem kolebkowym, a absyda — konchą. U podstawy sklepień szeroki, profilowany gzyms. Ponadto we wschodni odcinek muru wbudowany budynek bramny, murowany, tynkowany, na planie czworoboku, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym. W jego wschodniej elewacji frontowej zwieńczonej późnobarokowym szczytem brama o łuku zaostrzonym. W tylnej elewacji budynku brama o łuku pełnym. Wnętrze budynku bramnego nakryte stropem z podsufitką.
Zabytek dostępny przez cały rok.
Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 06-02-2017 r.
Rodzaj: budynek bramny
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.373865