Obecnie jest on jedynym tego rodzaju obiektem w mieście. W stanie oryginalnym zachowała się artykulacja i detal architektoniczny elewacji oraz częściowo aranżacja wnętrz.

Historia

Kamienice wybudowano na terenie dawnej wsi Turzyn, której obszar został włączony do Szczecina po 1871 r. Jeszcze w 3. ćwierci XIX w. zabudowa tej części miasta miała luźny podmiejski charakter. Przy obecnej ulicy Bohaterów Warszawy oraz Jagiellońskiej usytuowane były wolnostojące, w większości parterowe domy z budynkami gospodarczymi. W głębi wydłużonych działek położone były okazałe ogrody i sady. W latach 70-tych XIX w. przy dzisiejszej Jagiellońskiej 34 znajdował się parterowy dom mieszkalny oraz duży ogród należący do wdowy Schmidt. W 1906 r. całą posesję kupił od Henriette Schmidt Karl Emil Kirst, właściciel fabryki pieców oraz przyrządów piekarniczych, której budynki rozmieszczone były w różnych częściach miasta. Na pocz. XX w. nowy właściciel wybudował jedynie altanę położoną po północnej stronie ogrodu. W latach 1910-1912 Emil Kirst wybudował zespół mieszkalno-fabryczny składający się z dwóch kamienic, oficyn mieszkalnych oraz budynków produkcyjno-magazynowych usytuowanych w miejscu dawnego ogrodu.

Architekt zespołu jest nieznany, wydaje się jednak, że projektantem mógł być sam Emil Kirst, bowiem w jednym z dokumentów pisze on, że prace budowlane mają być prowadzone pod jego kierunkiem. Mury zewnętrzne kamienicy miały być wzniesione przez przedsiębiorstwo budowlane Richarda Heydena, natomiast prace ciesielskie miała wykonać firma Johannesa Wegenera. W kamienicy i oficynach znajdowały się mieszkania. Zespół fabryczny składał się z dwóch budynków w których umieszczone były: hala produkcyjna oraz kuźnia (w zachodnim) oraz magazyny, biura i sklep (we wschodnim). Przy północnym murze kurtynowym usytuowany był niewielki budynek stajni. W części północnej pozostawiono niewielki ogród. Fabryka zajmowała się produkcją nowoczesnych pieców piekarniczych, mieszarek do ciast oraz innych akcesoriów związanych z przemysłem piekarniczym. W latach 20-tych XX w. wykupiono sąsiadującą od północy parcelę przy obecnej ul. 5 lipca 34, na której usytuowany był dom mieszkalny wraz z ogrodem. W latach 1925-1927 przeprowadzono modernizację zakładów. Rozebrano budynek stajni a w murze kurtynowym wybudowano bramę przejazdową, którą zwieńczono charakterystyczną okazałą modernistyczną rzeźbą przedstawiającą logo firmy: piec chlebowy z wielkim kominem stylizowanym na gryfa szczecińskiego. Na nowej działce założono drugie podwórze gospodarze oraz wzniesiono dodatkowe budynki magazynowe. Kirst otworzył również zakład naprawczy samochodów ciężarowych.

Opis

Zespół przy Jagiellońskiej 34-34a położony jest na zachodnim krańcu śródmieścia. Okoliczna zabudowa miała do niedawna charakter podmiejski i składała się w większości z wolnostojących domów. W niedalekim sąsiedztwie usytuowane są malownicze zespoły dawnych placówek opiekuńczych: fundacji Salem oraz zakładów dla niewidomych. W skład zespołu przy Jagiellońskiej 34 a-b wchodzą dwie kamienice z oficynami mieszkalnymi oraz budynki fabryczne położone w głębi działki. Pod względem kompozycyjnym kamienice tworzą jedną całość. Trzypiętrowe budynki nakryto dachem dwuspadowym Trzykondygnacyjne trójboczne wykusze zwieńczone były pierwotnie hełmami baniastymi, z których jeden zachował się po zachodniej stronie. W części zachodniej kamienicy przy Jagiellońskiej 34 zawieszono niewielkie  balkony. W dachu rozmieszczono lukarny powiekowe. Parter oblicowano cegłą, cokół prostokątnymi ciosami kamiennymi o mocno rustykalnym charakterze, zaś wyższe kondygnacje otynkowano. Elewacje podzielono gzymsami: prostym i wąskim nad parterem oraz bardziej wydatnym w zwieńczeniu. Wyeksponowano kompozycyjnie ryzality które podzielono gzymsami międzykondygnacyjnymi oraz podokiennymi. Okna w fasadzie ujęto opaskami stylizowanymi na ciosy kamienne.

Pod względem opracowania plastycznego wyróżniono kondygnację II piętra. Nadproża poszczególnych okien rozdzielono okrągłymi blendami. Podoknia udekorowano wieńcami laurowymi oraz festonami zawieszonymi na okrągłych klamrach. Prostokątne nisze parapetów podokiennych w wykuszach wypełniono motywami wieńców laurowych z wplecionym festonem oraz wstęgą. Podoknia na II piętrze zaakcentowano parą profilowanych pełnołukowych blend z gładkimi okrągłymi plakietkami. W sposób najbardziej interesujący podkreślono parapety podokienne na III piętrze, których prostokątne płyciny wypełniają kartusze o obramieniach złożonych ze stylizowanego ornamentu chrząstkowo-małżowinowego i roślinnego, zdobione przedstawieniami wazonów z kwiatami, ula, sowy, pszczoły oraz koguta. Również wsporniki wykuszy zdobią płaskorzeźbione głowy oraz przedstawienia zwierząt. Elewacje kamienic od strony podwórza oraz oficyn obłożono płytkami ceramicznymi w odcieniu złamanej bieli. Lica tych elewacji zdobią wzory geometryczne na ścianach bezokiennych oraz opaski okienne wykonane z płytek w kolorze zielnym. Na uwagę zasługuje stolarka drzwi prowadzących do kamienic, utrzymana w formach nawiązujących do secesji. W przejeździe bramnym widnieją tonda z płaskorzeźbionymi alegoriami przemysłu oraz handlu (to ostatnie z postacią Hermesa). Wnętrza kamienic rozwiązano w układzie dwu- i półtaktowym z sienią oraz klatką schodową pośrodku. Sień nakryto stropem z kasetonami oraz  sfazowanymi narożnikami. Posadzkę pokryto kolorowym lastriko z wtopionymi mozaikowymi elementami zdobniczymi. Ściany wyłożono kafelkami. Na uwagę zasługuje interesująca w formie balustrada schodów oraz kilka przykładów zachowanych drzwi wejściowych do mieszkań.

Usytuowany po północnej stronie kamienic zespół fabryczny składa się z wąskiego podwórza oraz dwóch długich piętrowych budowli po bokach: od zachodu i wschodu. Od strony północnej podwórze zamyka mur kurtynowy z dekoracyjne opracowaną bramą, którą zwieńczono okazałą rzeźbą przedstawiającą logo firmy: piec chlebowy z wielkim kominem stylizowanym na gryfa szczecińskiego. Budynek zachodni nakryto dachem mansardowym, wschodni dachem płaskim. Elewacje z ryzalitami, wykuszem oraz balkonami charakteryzują się stosunkowo bogatymi formami architektury. Opiętą lizenami elewację budynku zachodniego przepruto szeregiem regularnie rozmieszczonych dużych otworów okiennych. Wnętrze nieco skromniejszego budynku wschodniego doświetlają mniejsze okna. Podoknia w elewacjach obu budynków zaakcentowano prostokątnymi tynkowanymi płycinami. Klatkę schodową w budynku wschodnim zdobi malowidło przedstawiające starodawny piec chlebowy na tle kamiennych oraz ceglanych ruin. Ponadto zachowała się przedwojenna stolarka drzwiowa do części pomieszczeń wewnątrz budynku.

Dostępny od zewnątrz.

Oprac. Radosław Walkiewicz, 10-09-2018 r.