Stanowi interesujący przykład późnego historyzmu, łączącego elementy o różnorodnym pochodzeniu. Odznacza się malowniczą asymetrią rzutu i bryły. Wnętrze świątyni jest udaną pod względem funkcjonalnym i estetycznym próbą adaptacji wzorców z okresu średniowiecza do wymogów liturgii protestanckiej.

Historia

Kościół wzniesiony został w latach 1906-1909 dla nowej parafii ewangelickiej, utworzonej w 1899 r. Projektantem świątyni był berliński architekt Jürgen Kröger. Koszt budowy wyniósł 428.695 marek. Wnętrze kościoła przeznaczone dla ok. 1.500 wiernych, zostało wyposażone w ołtarz z obrazem przedstawiającym Chrystusa tronującego, ambonę, organy zbudowane przez firmę Schlag i S-ka, ławki i inne elementy. W sześciu oknach znalazły się figuralne witraże projektu berlińskiego malarza Carla Buscha ze scenami z historii kościoła w Szczecinie i na Pomorzu. Ikonograficzny program wystroju wnętrza, a zwłaszcza witraży opracowany został zgodnie z sugestiami znanego szczecińskiego historyka Martina Wehrmanna. Na wieży zawieszono trzy spiżowe dzwony, które przetopione zostały podczas I wojny światowej, a w 1922 r. zastąpione trzema nowymi dzwonami żelaznymi. W 1924 r. we wnętrzu ustawiono pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej.

W 1944 r. kościół uległ częściowemu zniszczeniu podczas jednego z nalotów bombowych. W 1947 r. został przejęty przez polskie duszpasterstwo garnizonowe, które przystąpiło do jego odbudowy. W 1948 r. po usunięciu największych zniszczeń został poświęcony jako rzymskokatolicki pod obecnym wezwaniem. W okresie powojenny wykonano w miejsce zniszczonego nowe wyposażenie. W 1950 r. w zachowaną nastawę ołtarzową wstawiono nowy obraz przedstawiający św. Wojciecha, w 1956 r. powstały obrazy z przedstawieniami Ostatniej Wieczerzy (w predelli ołtarza) i czterech ewangelistów (na filarach nawy), w latach 1961-1962 wstawiono nowe witraże. Wykonano też nowe ławki, a na emporze ustawiono nowe organy. W latach 80. XX w. ceramiczne pokrycie dachu zastąpiono blachą miedzianą, którą położono też na hełmie wieży w miejsce łupku. W 1993 r. wykonano kompleksowy remont wnętrza kościoła.

Opis

Kościół położony w centrum miasta, na placu Zwycięstwa, po zachodniej stronie Bramy Portowej, u wylotu ul. Bolesława Krzywoustego. Zwrócony prezbiterium w kierunku zachodnim. Neogotycki, z elementami neoromanizmu i innych stylów historycznych. Trzynawowa, trójprzęsłowa hala filarowo-emporowa z wydzielonym, płytkim prezbiterium, szeroką nawą główną, emporami w asymetrycznie wydzielonych nawach bocznych i kwadratową wieżą w narożniku północno-wschodnim. Po bokach prezbiterium usytuowane klatki schodowe prowadzące na empory, za prezbiterium - zaplecze z zakrystią. Bryła kościoła asymetryczna, malowniczo spiętrzona, silnie rozczłonkowana. Nawa główna i prezbiterium nakryte stromymi dachami dwuspadowymi, nawy boczne szeregiem dachów trójspadowych, usytuowanych poprzecznie do dachu nawy głównej, niska przybudówka prezbiterium - dachami pulpitowym i dwuspadowym. Wieża zwieńczona smukłym, wysokim hełmem dzwonowym, zakończonym kulą i krzyżem. Kościół murowany, elewacje oblicowane cegłą klinkierową z ozdobnymi kształtkami, dach i hełm wieży pokryte blachą miedzianą.

W elewacjach kościoła otwory okienne zamknięte są w większości łukiem ostrym, otwory drzwiowe - łukami odcinkowymi. Asymetrię fasady podkreśla usytuowana w narożniku północnym wieża z głównym wejściem do kościoła, które poprzedza rodzaj kruchty, otwartej na zewnątrz głęboką ostrołukową wnęką, zwieńczoną wimpergą z krzyżem. Po przeciwnej, południowej stronie fasady - wejście boczne poprzedzone jest podobną otwartą kruchtą, stanowiącą dawniej skrajne przęsło nie istniejącego już dziś krytego ganku, wysuniętego przed lico elewacji. Wschodnia ściana korpusu nawowego przepruta dużą rozetą, zwieńczona została szczytem z blendami. Ostatnia kondygnacja wieży otwarta jest na zewnątrz dużymi otworami dzwonnymi w formie ostrołukowych biforiów przedzielonych kolumienką. W przyziemiu bocznych elewacji kościoła rozmieszczono tryforia doświetlające przestrzeń pod emporami, wyżej - duże okna z maswerkami, których osie w elewacji północnej podkreślają trójkątne szczyty. Przy zachodnim narożniku elewacji północnej usytuowane jest boczne wejście do kościoła, we wschodniej części południowej elewacji bocznej pozostał widoczny negatyw po rozebranym budynku plebanii. Od zachodniej strony kościoła uzyskano efekt narastania brył - od parterowej zakrystii z trójkątnym szczytem, wieńczącym środkową zryzalitowaną część, poprzez nieco wyższe narożne aneksy klatek schodowych, aż po, wyniosły, rozczłonkowany blendami szczyt prezbiterium, którego zachodnia ściana przepruta została rozetą, analogiczną jak fasada.

Wnętrze kościoła podzielone jest niskimi masywnymi kolumnami o poduszkowych kapitelach, dźwigającymi konstrukcję empor wspartych na szerokich koszowych łukach. Na osiach dolnych kolumn wyrastają podpory sklepienia - kolumny od strony nawy północnej oraz filary przy nawie południowej. Nawy środkowa i północna nakryte są sklepieniami sieciowymi, wąska nawa południowa przechodzi na poziomie empory w szereg ostrołukowych wnęk okiennych, połączonych przejściami zamkniętymi łukiem koszowym. Z emporami bocznymi skomunikowany jest chór muzyczny. Przedpiersia empor zdobi ornamentalna dekoracja sztukatorska. Płytkie prezbiterium stanowi rodzaj otwartej do nawy ostrołukowej wnęki, przeprutej rozetą w górnej części. We wnętrzu zachowały się elementy wyposażenia: ołtarz główny z 1909 r., neogotycki, wykonany z wapienia, odnowiony i częściowo przerobiony po 1945 r., z obrazami olejnymi - w polu głównym „św. Wojciech kruszący bałwany”, mal. Tadeusz Zamiar, 1950 r., oraz w predelli Ostatnia Wieczerza, mal. Kazimierz Kościański, 1956 r., ambona z 1909 r., wykonana z wapienia, przez berlińską firmę R. Schirmer, olejne obrazy czterech ewangelistów we wnękach nad kolumnami empor bocznych, mal. Kazimierz Kościański, 1956, witraże z lat 1961-1962 - figuralne w rozetach (Męczeństwo św. Wojciecha nad ołtarzem głównym i św. Cecylia nad chórem muzycznym), ornamentalne w oknach naw, szesnastogłosowe organy wyk. organmistrz Brandt z Wałcza, lata 60. XX w. W 2009 r. w kościele ustawiony został dawny ołtarz polowy 12 pułku Ułanów Podolskich, wykonany ok. 1946 r. przez rzemieślników włoskich, a następnie przewieziony do Anglii.

Zabytek dostępny po uprzednim zgłoszeniu do ks. proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 15.10.2014 r.