Ma duże wartości naukowe i historyczne jako zabytek architectury militaris oraz jako element wewnętrznego pierścienia fortyfikacji twierdzy – unikalnego w skali europejskiej, zachowanego prawie w komplecie, systemu tego typu obwarowań.

Historia

Budowę wewnętrznej, ciągłej linii obronnej – rdzenia Noyon planowano od 1872 r. Pierwszy projekt rdzenia opracował gen. Daniel Salis Soglio, ówczesny Generalny Inspektor Inżynierii Fortecznej w Przemyślu. W 1877 r. oraz w 1884 r. zmodyfikował go Anton Werner, szef Dyrekcji Inżynierii Fortecznej dla Galicji we Lwowie. Jednak rozpoczęte w 1877 r. prace fortyfikacyjne objęły jedynie pierścień zewnętrzny. Budowę rdzenia odkładano na okres mobilizacji. Dopiero w 1887 r., w związku z pogorszeniem sytuacji politycznej w Europie i zagrożeniem wybuchu wojny z Rosją, Salis Soglio uzyskał zgodę na dodatkowe wzmocnienie Twierdzy Przemyśl. Przygotowanie wojenne twierdzy objęło rekonstrukcję dzieł zbudowanych w poprzednim okresie, budowę nowych baterii i szańców pierścienia zewnętrznego oraz tzw. „linii wspierającej”, budowę dróg fortecznych, magazynów, rozbudowę szpitala. Budowę rdzenia Noyau o długości 16 km otaczającego miasto na obu brzegach Sanu ukończono do listopada 1887 r. Zadaniem rdzenia było zabezpieczenie centrum twierdzy z licznymi magazynami przed niespodziewanym, gwałtownym atakiem rosyjskiej konnicy bezpośrednio po rozpoczęciu działań wojennych, przed przygotowaniem zewnętrznej linii fortów do obrony. Rdzeń z bramami fortecznymi spełniał także rolę policyjną – umożliwiał kontrolowanie ruchu osób.

Na drogach wychodzących z Twierdzy Przemyśl w linii rdzenia wykonano ufortyfikowane bramy forteczne. Jedną z tych bram wzniesiono na fortecznej drodze dojazdowej łączącej Przemyśl z VI obwodem obronnym Siedliska pierścienia zewnętrznego. Nazwę bramy zaczerpnięto od nazwy miejscowości Krówniki, położonej na przedpolu rdzenia, przez którą prowadziła droga forteczna. W czasie walk o Twierdzę Przemyśl brama była obsadzona wartą, której żołnierze zakwaterowani byli prawdopodobnie w wartowni wzniesionej przy skrzyżowaniu z drogą rokadową rdzenia, na zapleczu bramy.

Prawdopodobnie w okresie międzywojennym zdjęto skrzydła bramy, która wówczas utraciła znaczenie militarne. Po II wojnie światowej zniwelowano szaniec bramny po pn.-zach. stronie ob. ul. J. Jasińskiego. Po drugiej stronie ulicy zbudowano ogrodzenie wojskowej bazy paliw zlokalizowanej na terenie baterii 13 (późniejszej N XXa) „Kanał” oraz częściowo zniwelowano (obniżono) wał rdzenia pomiędzy bramą a baterią. W ramach modernizacji drogi zmieniono jej nawierzchnię na asfaltową oraz zbudowano chodnik. W tym czasie uszkodzeniu uległy także mury bramne.

Opis

Brama złożona jest z dwu ceglanych murów bramnych, będących murami oporowymi o formie powtarzającej profil przyległego wału rdzenia. Korona murów bramnych nakryta jest płytą betonową. Na wysokości korony wału w murze wyodrębnione są dwa słupy wysunięte przed lica murów na ½ cegły w stronę przejazdu i nieco wyższe od szczytu muru bramnego. Słupy pierwotnie nakryte były osobnymi dwuspadowymi daszkami betonowymi. Od strony przejazdu do muru zamocowane są stalowe ościeżnice. Każda z dwu ościeżnic ma konstrukcję złożoną z 2 kątowników i grubego płaskownika z dwoma zawiasami. Wszystkie elementy ościeżnic połączone są ze sobą nitami. W dolnych zawiasach obu ościeżnic zachowane są do dzisiaj gwintowane trzpienie, na których zawieszone były pierwotnie stalowe skrzydła bramy. Mury i słupy bramne mają uszkodzoną koronę, częściowo z  znacznymi ubytkami (szczególnie w murze pn.-wsch.). Betonowe nakrywy słupów nie zachowane, nakrywy murów częściowo są zachowane.

Dostępność. Zabytek jest dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 23.01.2019 r.