Historia obiektu

Na przełomie XV i XVI w. w pd.-wsch. pierzei krośnieńskiego Rynku, na rogu z ul. Węgierską, zbudowano kamienno-ceglany budynek. Kamienica miała murowane z kamienia piwnice tworzące przedproże, murowany parter i drewniane piętro. Wejście do piwnic prowadziło bezpośrednio z placu rynkowego. Pierwotna kamienica była szersza niż obecnie, o 3-osiowej elewacji frontowej. Środkową oś stanowiła sień. Po obu jej stronach znajdowały się sklepy. W kolejnym etapie rozwoju budynku pomieszczenia parteru przykryto kolebkowymi sklepieniami, a od tyłu zbudowano "wielką izbę”, która zapewne przykryta była stropem belkowym.

Pierwszym odnotowanym w źródłach właścicielem kamienicy był w 1591 r. Stanisław Balczerowicz, syn Baltazara Pellonisa. Budynek w końcu XVI w. był mocno zniszczony i stan ten utrzymywał się przez wiek XVII, w którym kamienica była opuszczona, pomimo przejmowania jej przez kolejnych właścicieli. W 1748 r. powołani przez miejską radę biegli – murarz Bartłomiej Stefankiewicz oraz cieśle Jan Kowalski i Grzegorz Stachurka dokładnie zlustrowali, opisali i wycenili budynek, określając go jako „ruina” o niewielkiej wartości. Lustracja związana była zapewne z kolejną zmianą właścicieli.

W poł. XVIII w. kamienicę nabyli Kazimierz i Regina Łozińscy, którzy gruntownie ją przebudowali. W miejscu drewnianego piętra, nad frontową częścią budynku zbudowano piętro murowane. W parterze powstały murowane, sklepione podcienia. Na mapie katastralnej z 1851 r. widoczny jest długi, murowany budynek z dwoma małymi podwórkami na styku z sąsiednią działką – w środkowej części kamienicy i w jej pd. narożniku przy ul. Ślusarskiej (ob. ul. Ordynacka). Od strony Rynku w kamienicy funkcjonował zajazd. Budynek nosił wtedy nr 14.

Do 1914 r. kamienica kilkukrotnie zmieniała właścicieli. Działka została podzielona na dwie części – pn. i pd. Po uszkodzeniach w pożarach miasta w 1872 i 1897 r. kamienica była odbudowywana. Kamienica miała wówczas trójarkadowe podcienie i 5-osiowe piętro z balkonem w osi środkowej.

W 1925 r. rozpoczęła się duża przebudowa kamienicy. W związku z koniecznością poszerzenia ul. Sienkiewicza (d. Węgierskiej) budynek skrócono o jedną oś. Przebudowano podcień na 2-arkadowy, zlikwidowano balkon i nadbudowano 2. piętro. Zmieniono wystrój architektoniczny elewacji.

Opis obiektu

Kamienica na rzucie prostokąta, 2-piętrowa, podpiwniczona, z nieużytkowym poddaszem. W parterze 2-arkadowe podcienia sklepione krzyżowo, kontynuujące podcienia sąsiednich kamienic. Pomieszczenia parteru dostępne są z podcienia oraz z ulicy Sienkiewicza. Sklepione kolebkowo piwnice znajdują się pod całą kamienicą i dostępne są z klatki schodowej dwoma oddzielnymi biegami schodów. Trzy najstarsze komory (z XV/XVI w.) znajdują się pod podcieniem, a skrajna pn.-wsch. wysunięta jest pod ul. Sienkiewicza. W tej części piwnic zachowane są 2 gotyckie portale. Wejście do sieni od strony ul. Sienkiewicza. Wszystkie kondygnacje łączy centralnie położona klatka schodowa. Schody 3-biegowe, z biegami prostymi i zabiegowymi. Balustrada żelazna, kuta z drewnianym pochwytem o cechach modernistycznych. Dach wielospadowy kryty blachodachówką w kolorze czerwonym.

Elewacja od strony Rynku 4-osiowa, parter 2-osiowy. Elewacja od strony ul. Sienkiewicza 7-osiowa. Drzwi do sieni 2-skrzydłowe, płycinowe, częściowo oszklone, z półkolistym nadświetlem, oszklenia zabezpieczone ozdobnymi kratami. Elementy wystroju architektonicznego: profilowane gzymsy – kordonowy poniżej okien 2. piętra oraz wieńczący, okna z profilowanymi podokiennikami, 2 pilastry od strony ul. Sinkiewicza – pomiędzy 1. i 2. osią i w narożu pd. Witryny sklepów półkoliste, stolarka drewniana, współczesna.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek obecnie jest częściowo użytkowany. Wnętrze, z wyjątkiem sklepu, niedostępne.

Autor noty: Opr. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 03-08-2023 r.