Historia

Willę ufundował w l. 1903–1904 brat Stanisława Witkiewicza, Jan. Wybudował ją Wojciech Roj, wg projektu Jana Witkiewicza Koszczyca, zapewne przy znacznym współudziale stryja, Stanisława Witkiewicza. Willę nazwano wówczas „Na Antołówce”. Dzieje budynku związane są z rodziną Witkiewiczów. W 1920 r. zmarł w Warszawie Jan Witkiewicz. Willę odziedziczyły jego dzieci: Jan Witkiewicz Koszczyc i jego siostra Maria Witkiewiczówna (przez rodzinę zwana „Dziudzią”). W okresie międzywojennym w willi mieszkały dwie Marie Witkiewiczówny - siostra Stanisława (zwana „Ciocią Mery”) oraz Maria Witkiewiczówna „Dziudzia”. Na początku lat 30., po śmierci matki (1931), zamieszkał tu Stanisław Ignacy Witkiewicz – Witkacy. Przyjęła się wówczas nazwa „Witkiewiczówka”. W nocy z 22 na 23 sierpnia 1939 r. Stanisław Ignacy wykonał w swej pracowni w „Witkiewiczówce” ostatni portret. Następnego dnia opuścił Zakopane, by więcej tu nie powrócić. Na początku okupacji w willi zamieszkał malarz i dyplomata Kazimierz Czarnocki wraz z rodziną. 27.06.1940 r. zmarła Maria Witkiewiczówna „Mery”, którą pochował bratanek Jan Witkiewicz Koszczyc na Starym Cmentarzu. Zabrał do Warszawy siostrę, a dom udostępniono Kazimierze z Zagórskich Jarosławskiej oraz Aleksandrze Zagórskiej. Po II wojnie światowej, w 1945 r., Maria Witkiewiczówna „Dziudzia” wydzierżawiła dom Stowarzyszeniu Historyków Sztuki, które prowadziło tu do 1955 r. Dom Pracy Twórczej. W 1965 r. nowym użytkownikiem został Związek Zawodowy Pracowników Budownictwa, zakładając tu Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy. W 1967 r., po śmierci Marii „Dziudzi” Witkiewiczówny, spadkobiercy sprzedali dom ówczesnemu dzierżawcy. W tym czasie Związek Zawodowy gruntownie obiekt wyremontował, a prace objęły: podbicie i wzmocnienie fundamentów, podpiwniczenie, wymianę pokrycie dachowego na gont, wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnej oraz centralnego ogrzewania. Na początku 1992 r. budynek zakupiła Spółka Akcyjna „Energopol”. Wykonano ponowny remont i modernizację budynku, a po zachodniej stronie willi postawiono cztery domki wczasowe. Kolejna zmiana właściciela nastąpiła na początku 2001 r. Budynek przeszedł w ręce prywatne. Prace rozpoczęto w lutym 2001 r. od zerwania parkietów i odsłonięcia pierwotnych podłóg „białych” (tj. z desek). Oczyszczono ściany, okna, drzwi oraz elementy stropów. Wykonano prace murarskie w przyziemiu oraz ciesielsko-stolarskie w pomieszczeniach parteru, poddasza i na strychu.

Opis

Willa usytuowana ma pd.-wsch. zboczu Antałówki. Zwrócona frontem na pd., ogrodzona ozdobnym, żerdziowym płotem. Stanowi przykład stylu zakopiańskiego w wersji zmodernizowanej, z pominięciem ornamentyki snycerskiej w dekoracji elewacji. Willa wzniesiona na rzucie nieregularnym, zbliżonym do wydłużonego prostokąta. Parterowa, z mieszkalnym poddaszem, niemal całkowicie podpiwniczona. Posadowiona na fundamencie i wysokiej podmurówce z kamienia, przeprutej arkadami. Nakryta dachem siodłowym w półszczytami. Drewniana, konstrukcji zrębowej. Więźba dachowa konstrukcji krokwiowo-jętkowej, połacie dachu kryte gontem. Elewacja frontowa pd. prawie symetryczna, z odkrytą werandą przez całą jej długość, przechodzącą w obszerny podcień w pd.-wsch. narożniku. W pd. połaci dachowej „pulpitowe” otwarcie dachowe niemal przez całą jej długość, w środkowej części posiadające balkon. Elewacja wsch. i zach. szczytowe. W obu szczytach balkony. W elewacji zach. przeszklona weranda. W elewacji pn. ganek z wejściem „kuchennym” oraz kryta galeryjka z wejściem bocznym. Okna podwójne typu „polskiego” oraz „weneckie”, przeważnie zwieńczone łukiem półokręgu. Drzwi płycinowe oraz klepkowe. Detal architektoniczny typowy dla stylu zakopiańskiego, głównie w formie różnorodnych fazowań i filunków – balustrady, odrzwia. Zachowane profilowane rysie oraz korony kominów. Szczyty dachowe dekorowane motywem „słonecka” oraz „pazdurami”. Wewnątrz drewniane, belkowe stropy, w pomieszczeniach reprezentacyjnych wsparte na profilowanych sosrębach, zdobionych motywami ludowymi – „wegetacje roślinne”, „gwiazdy”, „gadziki”. Zachowane piece kaflowe.

Obiekt dostępny z zewnątrz

Oprac. Olga Dyba, NID OT w Krakowie, 06-09-2017 r.