Historia

Wieś Czermna, najstarsza osada na terenie obecnej Kudowy Zdroju, założona zapewne w 2 poł. XIII w., wzmiankowana w 1354 r. Parafia i kościół wymienione w roku 1384. W czasie wojen husyckich kościół zniszczony. W czasie reformacji ewangelicki. W XVI w. odbudowany. W 1603 r. wzniesiona przy nim obecna, wolnostojąca dzwonnica (na starszym, późnogotyckim rdzeniu?). W 1622 r. kościół oddany katolikom. Znacznie rozbudowany w 1783 r., w stylu późnego baroku. Zapewne wzniesione wówczas dwie płytkie kaplice na styku nawy z prezbiterium i nawa nakryta stropem z fasetą. Do jednej z kaplic dostawiona dwukondygnacjowa przybudówka z zakrystią i z lożą patronacką na piętrze oraz z kręconą klatką schodową. Od poł. XIX w. tworzony fundusz na rozbudowę kościoła, która ostatecznie przeprowadzona pod koniec XIX w. Nawa kościoła powiększona o ok. 1/3, a wystrój jej elewacji upodobniony do starszego, choć widoczne różnice. Przed fasadą wzniesiona kruchta z dwiema cylindrycznymi klatkami schodowymi prowadzącymi na chór muzyczny, które to rozwiązanie stosowane w budownictwie 2 poł. XIX w. Szczyty fasady kościoła i jego zach. kruchty ukształtowane podobnie, w stylu arkadowym nawiązującym ogólnie do architektury romańskiej. W nowej części nawy umieszczony starszy, późnobarokowy chór muzyczny wsparty na smukłych słupach i zaopatrzony w odlewaną, metalową listwę na poziomie podwaliny. W 4 ćw. XIX w. przemalowane malowidła figuralne w plafonach stropu nawy lub wykonane nowe. Przyłucza łuku tęczowego ozdobione figurami aniołów. Wykonana też dekoracyjna polichromia w formie listwowego obramowania sklepienia i bardzo uproszczonego ornamentu roślinnego. Na stropie nawy namalowane gwiazdy. Po 1945 r. polichromia ta usunięta. Zachowane tylko malowidła w 3 plafonach, utrzymane w konwencji malarstwa barokowego.

Opis

Kościół par. pw. Św. Bartłomieja w Kudowie Zdroju-Czermnej położony w pn. części miejscowości, murowany, tynkowany, z lekko wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym półkoliście i z wydłużoną nawą. Na jej styku z prezbiterium dwie przeciwlegle położone płytkie kaplice o zaokrąglonych narożnikach otwarte ku sobie arkadami o łuku pełnym. Korpus kościoła nakryty dachem z sygnaturką. Przed elewacją frontową szeroka kruchta, podobnie jak w przypadku kościoła w Kudowie Zdroju-Brzozowiu. Do pd. kaplicy dobudowana dwukondygnacjowa przybudówka. Elewacje kościoła zwieńczone profilowanym gzymsem koronującym. Okna w kamiennych, uszakowych obramieniach z guttami. Szczyty fasady i frontowej kruchty podobne, trójkątne, z bocznymi pseudomachikułami i górnymi zwieńczeniami. Prezbiterium oddzielone od nawy półkolistym łukiem tęczowym, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami schodzącym do poziomu posadzki. Kaplice nakryte sklepieniem złożonym ze sklepienia odcinkowego i skrajnych ćwierćkonch. W ścianie pd. kaplicy otwór loży patronackiej zamknięty łukiem odcinkowym. Nad nawą strop z wąską fasetą wydzieloną profilowaniem i zdobioną medalionem (nad łukiem tęczowym) i motywem muszlowym (od strony kaplic). Na stropie nawy cztery plafony o wykroju wklęsło-wypukłym ujęte profilowanymi ramami. W trzech przedstawienia, w tym Św. Cecylia nad chórem muzycznym. Chór muzyczny oparty na dwóch bardzo smukłych słupach z uproszczonymi głowicami. Balustrada chóru drewniana, o wykroju wklęsło-wypukłym, malowana w naśladowaniu marmoryzacji, zaopatrzona w bogato profilowany parapet. Ozdobiona w dolnej części dekoracyjną, metalową, odlewaną, ażurową listwą. Wyposażenie kościoła złożone z: ołtarza głównego (2 poł. XVII w., barok), z neobarokowych dwóch ołtarzy bocznych i ambony wykonanych w 1930 r. przez lądeckiego rzeźbiarza Aloysa Schmidta i z prospektu organowego z 1 poł. XIX w. z dominacją neoklasycyzmu łączonego z późnym barokiem.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 29.09.2017 r.