Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski pocz. XX w. Rusko

Adres
Rusko

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. sławieński, gm. Darłowo

Rusko (niem.Rußhagen) jest wsią przylegającą od południa do Darłowa.W Darłowie pierwsi Żydzi pojawili się w XVIII wieku.

Dzięki pozyskiwanym specjalnym zezwoleniom wolno im było zamieszkać w mieście. Od połowy XVIII w. ich liczba wzrastała. W 1752 r. w Darłowie żyło już 5 rodzin – 36 osób.

Społeczność żydowska Darłowa nie była liczna. W XIX w. największą liczebność osiągnęła w 1861 r. – było to 68 osób, 1,3% wszystkich mieszkańców. Mimo to darłowscy Żydzi byli dobrze zorganizowani. Już pierwszej połowie XIX w., być może ok. 1830–1840 r., zbudowali własną synagogę oraz utrzymywali łaźnię. Na początku XIX w. założyli również cmentarz. Na jego lokalizację wybrano działkę o powierzchni ok. 0,12 ha oddaloną ok. 3 km na południe od centrum Darłowa, przy wjeździe do wsi Rusko, po prawej stronie drogi biegnącej w kierunku Karwicy. Wiadomo, że w 1853 r. przy okazji rozbudowy synagogi w Darłowie cmentarz został ogrodzony.

Po I wojnie światowej na cmentarzu umieszczona została tablica upamiętniająca żydowskich mieszkańców Darłowa, którzy polegli w czasie I wojny światowej: Maxa Barucha, Siegmunda Cohna, Arthura Freundlicha oraz Georga Müllerheima. Na tablicy wspomniano również o Louisie Leopoldzie, który służył w elitarnej jednostce cesarskiej piechoty morskiej w niemieckiej kolonii Kiauczou (Chiny) oraz o Leo Meyersohnie, który jako żołnierz frontowy został odznaczony Krzyżem Żelaznym.

W czasie „nocy kryształowej” z 9 na 10 listopada 1938 r. cmentarz został zdewastowany, nagrobki poprzewracane, a tablica upamiętniająca I wojnę – uszkodzona. Brama cmentarna została wówczas zamknięta na łańcuch. Po wojnie proces dewastacji był kontynuowany. 25 listopada 1970 r. na mocy decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej cmentarz został oficjalnie zamknięty. Kilka lat później, w 1974 r., działka jako grunt orny została sprzedana w prywatne ręce. Jej nowy właściciel zamierzał postawić na niej dom oraz warsztat.

W 1987 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków decyzją nr 1205 z dn. 04.05.1987 roku. Wówczas był jeszcze czytelny układ kwater i grobów, a na powierzchni znajdowało się siedem nagrobków w całości oraz ok. 10 w kawałkach. Decyzja Wojewódzkiego Konserwatora oznaczała, że prywatny właściciel nie mógł zabudować swojej działki, jak to miał w pierwotnym zamiarze. Właściciele odrzucili jednak działki zastępcze proponowane przez władze. W 2011 r. sprawa trafiła do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. 25.10.2010 cmentarz został ponownie wpisany do rejestru zabytków pod nr. A-744.

W 2018 r. odnotowano już tylko trzy zachowane macewy z piaskowca w całości oraz kilka we fragmentach. Widoczne są też fragmenty podstaw nagrobków. Cmentarz porasta starodrzew dębowy. Historyczne granice nekropolii od strony drogi nr 37 wyznaczają pozostałości betonowego muru oporowego. Współcześnie wbito kilka słupków, ale nie zostały one połączone siatką.

Obecnie działka, na której jest cmentarz, dalej pozostaje w rękach prywatnych. Jedna z macew z cmentarza w Rusku upamiętniająca Chanę, córkę Jakowa, zmarłą w 1888 r., została umieszczona w lapidarium przy kościele Matki Boskiej Częstochowskiej w Darłowie.

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_CM.12030, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_CM.64689