i stanowi integralny element zabudowy zabytkowego układu urbanistycznego miasta Bytomia.

Historia

Kamienica wzniesiona w 1893 r. dla Franza Maschalskiego według projektu Alfonsa Powollika, na miejscu wcześniejszego budynku frontowego z jednopiętrowym skrzydłem zachodnim, rozbudowanym w 1870 r. Nowy budynek frontowy wzniesiono wraz ze skrzydłem wschodnim i powiązano nową przewiązką z zastaną oficyną po zachodniej stronie. Prace instalacyjne wodno-kanalizacyjne przeprowadzono w 1906 r.

Opis

Kamienica usytuowana na czworobocznej działce w pd. części kwartału zabudowy ograniczonego od. pn. ul. Mariacką, od wsch. ul. Księdza Karola Koziołka, od pd. ul. Józefa Jainty, od zach. ul. Stanisława Webera. Usytuowana w linii pn. pierzei ul. Józefa Jainty. Od strony zach. przylega do kamienicy nr 16, od strony wsch. do kamienicy nr 12. Neorenesansowa, o zwartej bryle, na rzucie prostokąta, z dwiema oficynami usytuowanymi po stronie pn.-zach. i pn.-wsch. Podpiwniczona, dwupiętrowa, z wysokim poddaszem, nakryta dachem mansardowym z lukarnami. Krótsza połać dachu, od strony pd., kryta dachówką karpiówką układaną w koronkę. Połać pn. i dachy pulpitowe nad oficynami kryte papą. Elewacja frontowa (pd.) ceglano-tynkowana, pięcioosiowa. Na poziomie parteru otynkowana, oddzielona od wyższych kondygnacji profilowanym gzymsem kordonowym. Cokół obłożony okładziną z płytek klinkierowych (w części wsch.) i współczesną okładziną kamienną (w części zach.). W parterze wtórne witryny wystawiennicze i wejścia do lokali usługowych. Wejście do budynku usytuowane symetrycznie w środkowej części ściany, poprzedzone pojedynczym, granitowym stopniem schodów. Powyżej parteru elewacja symetryczna, pięcioosiowa, licowana cegłą, z opracowanym w tynku detalem architektonicznym i dekoracją sztukatorską. Oś środkowa i boczne krawędzie ściany wyodrębnione opracowanymi w tynku pilastrami, zdobionymi w górnej części kaboszonami. Trzony pilastrów podzielone na segmenty na wysokości parapetów i nadproży okiennych. Poziome podziały elewacji wyznaczają pasy tynku łączące nadproża i parapety okien, gzymsy nad- i podokienne oraz gzyms koronujący. Część ściany pomiędzy gzymsem nadparterowym a gzymsem podokiennym na I piętrze otynkowany. Fragmenty ściany usytuowane w liniach opasek okiennych i pilastrów wysunięte przed lico muru, połączone w dolnej części poziomym pasem tynku. Pod każdym z okien geometryczna dekoracja sztukatorską (obecnie zachowana częściowo). Na poziomie I piętra opaski okienne w formie tynkowanych, boniowanych pilastrów podtrzymujących masywne nadproża wsparte na wspornikach wolutowych zdobionych dekoracją roślinną. Pośrodku każdego z nadproży zwornik zdobiony geometryczną dekoracją nawiązującą do kształtu boniowania opasek okiennych. Powyżej ryflowane wsporniki podtrzymujące trójkątne naczółki z twarzami aniołów. Pod oknami wyższej kondygnacji tynkowane płyciny. Okna II piętra ujęte w profilowane opaski zdobione po bokach boniami (analogicznie jak okna I piętra). Poniżej parapetów, na przedłużeniu opasek dekoracja sztukatorska. Powyżej okien profilowane nadproża podtrzymywane na wspornikach wolutowych z dekoracją roślinną, połączone ze sobą poziomym pasem tynku. Powyżej gzyms koronujący. Na poddaszu w każdej z trzech lukarn rozmieszczone po dwa otwory okienne w ceglanych obramieniach. Ponad oknami wydatne, profilowane, tynkowane nadproża podtrzymywane przez pilastry rozmieszczone po bokach okien i pomiędzy nimi. Lukarny boczne 188 zwieńczone trójkątnymi szczytami. Lukarna środkowa wyodrębniona poprzez okrągłe zwieńczenie szczytu oraz spływy wolutowe po bokach skrajnych pilastrów. Otwory okienne elewacji prosto zamknięte. Otwory okienne w lukarnach zamknięte łukiem odcinkowym. Stolarka okienna dwudzielna i dwupoziomowa, wtórna. Na I piętrze, we wsch. części elewacji frontowej starsze okna skrzynkowe, z dodatkowymi szczeblinami w środkowej części dolnych skrzydeł okiennych. Na poddaszu wtórne okna zamknięte półkoliście (lukarna środkowa i wsch.) i prosto (lukarna zach.). Drzwi wejściowe w elewacji pd. wtórne, jednoskrzydłowe, w konstrukcji ramowo-płycinowej, z prosto zamkniętym nadprożem. Powyżej nadświetle dzielone szczeblinami w układzie poziomym i pionowym na cztery równe pola. Elewacja pn. trzyosiowa, licowana cegłą. Dwie skrajne osie usytuowane w ścianach narożnych. Wejście na wysokości półpiętra. Otwory okienne prosto zamknięte. Stolarka okienna wtórna. Przy drzwiach, po stronie wsch. zachowane okno drewniane, dwudzielne i dwupoziomowe, z dodatkowymi poziomymi podziałami za pomocą listew w obrębie dolnych skrzydeł okiennych. Drzwi wejściowe wtórne. Wnętrze kamienicy dwutraktowe, z ulokowaną na osi wąską sienią, skomunikowaną z klatką schodową w trakcie tylnym. W sieni posadzka z beżowych i szarych płytek zdobionych motywem kwiatowym, z ciemniejszą bordiurą. Bliżej schodów posadzka obwiedziona pasem bordowej bordiury z geometrycznym wzorem. W ścianie widoczny ślad po zamurowanym otworze drzwiowym. Klatka schodowa oddzielona od sieni fragmentem ściany i wysokim profilowanym podciągiem. Schody dwubiegowe, na metalowej podkonstrukcji, z drewnianymi stopnicami. Podstopnice metalowe, ażurowe, obite od góry drewnianymi deskami. Elementy podkonstrukcji schodów zdobione kwiatonami. Wzdłuż dolnych krawędzi belek schodowych dekoracja ze skręconych prętów. Policzki ze zdobieniami w formie esownicy dekorowanej drobnymi kwiatami. Balustrada schodów metalowa z drewnianą poręczą. Wypełnienie balustrady z skręconych prętów zdobionych kwiatonami lub z ozdobnych metalowych tralek ze zdobieniami w formie esownicy. Na podestach ozdobne ryflowane słupki. Na parterze, przy wejściu na schody zachowane historyczne jednoskrzydłowe drzwi ramowo-płycinowe, wbudowane w głęboką, profilowaną ościeżnicę. Drzwi do mieszkań współczesne, nawiązujące do stolarki historycznej. Elewacja oficyny zach. ceglano-tynkowana, trzyosiowa. Na poziomie parteru i I piętra otynkowana, powyżej licowana cegłą. Skromny detal architektoniczny ograniczony do gzymsu koronującego. Otwory okienne elewacji prosto zamknięte. Stolarka okienna wtórna. Zachowane okna drewniane na I piętrze, dwudzielne i dwupoziomowe, z profilowanym słupkiem, ze ślemieniem i dodatkowymi podziałami za pomocą listew poziomy w dolnych skrzydłach okiennych. Na poddaszu w dwóch osiach od strony pn. okna o analogicznych podziałach. Parapety ceglane. Wnętrze jednotraktowe. Elewacja oficyny wsch. licowana cegłą, trzyosiowa. Skromny detal architektoniczny ograniczony do gzymsu koronującego. Otwory okienne elewacji prosto zamknięte. Stolarka okienna wtórna. Wnętrze jednotraktowe. Dostęp do wnętrza ograniczony (w trakcie prac remontowych).

Obiekt o ograniczonym dostępie.

oprac. Dorota Bajowska, Ewa Waryś Pracownia Terenowa NID w Katowicach, 01.2023 r.

Bibliografia

• Archiwum miejskie w Bytomiu, Dokumentacja budowlana, sygn. 401.
• A. Gano-Kotula, Architektura śródmieścia Bytomia, Gliwice 1995