Historia

Inicjatywa założenia bursy dla kształcącej się „niezamożnej” młodzieży powzięta została dnia 19 lutego 1873 r. - w 400. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika - przez grono nauczycieli gimnazjalnych, pod kierunkiem ks. Franciszka Wojnara. Już w roku założenia w wynajętym  domu przy ul. 3 Maja zamieszkało 11 uczniów. Jednak dopiero po 25 latach Towarzystwo Bursy im. Mikołaja Kopernika nabyło grunt zw. „po Widackich” pod budowę domu własnego na Głębockim Przedmieściu, ob.  ul. 3 Maja 31. Zatem przedmiotowy obiekt został wzniesiony w ostatnich latach XIX w. (po 1898 r.). Usytuowany był w otoczeniu ogrodu uprawianego przy pomocy i na potrzeby wychowanków internatu. Na piętrze mieściła się kaplica, w której codziennie odprawiano mszę św. Przed 1910 r., z uwagi na niedostatek pomieszczeń (w bursie mieszkało wówczas ponad 60 chłopców) ołtarz w kaplicy został oddzielony drewnianą, rozsuwaną ścianą, a jej wnętrze zaadaptowano na salę do wspólnej nauki. Deski na ścianę, nowe ławki i stoły ofiarował Witold Książę Czartoryski. W 1913 r. w ogrodzie urządzono plac do ćwiczeń gimnastycznych i wyposażono go dzięki ofiarności Księcia Czartoryskiego. W tym roku wykonano także remont wnętrz bursy i wprowadzono oświetlenie gazowe. Stale pojawiający się problem zawilgocenia ścian został czasowo wyeliminowany przez wprowadzenie izolacji ścian w 1933 r. Po II wojnie światowej budynek był nadal użytkowany jako internat dla młodzieży. Podczas remontu w latach powojennych wykonano tynki na całej powierzchni elewacji zatracając tym samym jego pierwotny wystrój architektoniczny – ceglane wątki w elewacjach. W 2000 r. budynek został przystosowany do potrzeb Centrum Kształcenia Ustawicznego. W kolejnych latach wykonano generalny remont obiektu, izolację fundamentów, remont dachu i elewacji. W trakcie prac (w 2011 r.) we wnętrzach odkryto fragmenty dekoracji malarskich w d. kaplicy, wykonano pełną konserwację malowideł: przedstawienia z figurą świętego Stanisława Kostki (?) oraz dekoracji ornamentalnych na ścianach i suficie.

Opis

Budynek usytuowany jest przy ul. 3 Maja, głównym trakcie prowadzącym z Przemyśla do Jarosławia, na terenie dawnego Przedmieścia Głębockiego.  Jest to gmach wolnostojący, cofnięty nieco w tył działki, z przedgródkiem obsadzonym współcześnie ozdobnymi krzewami. Założony na rzucie prostokąta z pseudoryzalitami w osiach bocznych, w elewacjach frontowej i tylnej. Murowany jest z cegły i otynkowany, dwukondygnacyjny, na wysokim podpiwniczeniu, kryty dachem czterospadowym. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa, z wejściem pośrodku ujętym pilastrami wspierającymi półokrągły naczółek. Boniowany parter oddzielony został gzymsem międzykondygnacyjnym od piętra, otwory okienne ujęte opaskami z uszakami i kluczem na osi. W górnej kondygnacji w partii ryzalitów okna rozdzielono  płycinami i ujęto opaskami z przewiązkami, w partii pomiędzy ryzalitami wprowadzono okna półokrągłe, flankowane pilastrami dźwigającymi proste naczółki. Elewacje boczne rozczłonkowane są gzymsem i przeprute oknami w prostych opaskach (w dwóch osiach od wsch. i trzech od zach.). Elewacja tylna siedmioosiowa, gładka, bez dekoracji. Wnętrze z trzema traktami wzdłużnymi i dwoma poprzecznymi, z sienią wejściową i klatką schodową na osi. Drewniane schody zdobi oryginalna, metalowa balustrada. Na piętrze, we frontowym trakcie, znajduje się dawna kaplica z dekoracjami malarskimi ścian o motywach roślinno-geometrycznych i przedstawieniem świętego pośród obłoków na ścianie wschodniej.

Zabytek dostępny. Możliwość oglądania wnętrza po uzgodnieniu z właścicielem.

Opr. Jadwiga Stęchły, NID OT w Rzeszowie, 28-03-2018 r.