Pałac Czapskich od czerwca 2021 roku, funkcjonuje jako nowe miejsce na kulturalnej mapie stolicy. Poza Rektoratem uczelni, w budynku mieszczą się m. in. Biblioteka Główna ASP w Warszawie, siedziba Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz pełniące funkcję wystawienniczą: Galeria Salon Akademii oraz Galeria -1.

Wartość i znaczenie zabytku

Pałac Czapskich, zbudowany na miejscu drewnianego dworu z XVII wieku, odgrywał istotną rolę jako centrum spotkań elit politycznych, towarzyskich i kulturalnych Warszawy, szczególnie w XIX wieku. Znaczenie jego wzrosło w połowie XVIII wieku, gdy został gruntownie przebudowany i urządzony w stylu późnobarokowym przez rodzinę Czapskich. Pomimo zniszczeń w czasie II wojny światowej został zrekonstruowany, zachowując tym samym historyczny charakter. Od 1947 roku, po przekazaniu Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, pałac pełni funkcje kulturalne i edukacyjne, co czyni go ważnym centrum artystycznym stolicy.

W latach 2019-2021 obiekt przeszedł gruntowną modernizację i obecnie przyciąga uwagę swoim wyjątkowym wyglądem, nawiązującym do XVIII-wiecznej barokowej architektury. Jego otoczenie również jest bogate w zabytki, takie jak:

•    oficyny pałacowe, wybudowane według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera około 1790 roku, przebudowane około 1867 oraz około 1890 roku (według projektu Juliana Ankiewicza), spalone w czasie powstania warszawskiego, odbudowane wraz z całym kompleksem w latach 1949-1956 pod okiem Stanisława Brukalskiego, na potrzeby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie;

•    pomnik konny kondotiera, ustawiony obok pałacu, będący kopią pomnika Bartolomea Colleoniego z 1475 roku znajdującego się w Wenecji;

•    neogotycka pompa podwórzowa z około 1850 roku w postaci kolumny z kranem zakończonym głową smoka;

•    neogotycka żeliwna studnia z XIX wieku;

•    brama wejściowa z lat 50. XVIII wieku, przekształcona około 1790 roku na klasycystyczną, z zachowanymi do dziś kamiennymi orłami oraz niezachowanymi figurami alegorycznymi.

Historia

W XVII wieku - w miejscu obecnego pałacu - powstał drewniany dwór, który w następnym stuleciu został gruntownie przebudowany. Nowy, murowany budynek usytuowano między dziedzińcem, a rozległymi ogrodami. W połowie XVIII wieku pałac zyskał późnobarokowy wystrój dzięki rodzinie Czapskich. Wtedy też bramę przy Krakowskim Przedmieściu ozdobiono, zachowanymi po dziś dzień, kamiennymi orłami.

W XIX wieku pałac stał się miejscem spotkań politycznych i towarzyskich elit oraz jednym z ośrodków życia kulturalnego Warszawy. Do 1939 roku pozostawał budynkiem pełniącym funkcje reprezentacyjne. Podczas II wojny światowej został prawie doszczętnie zniszczony, a po jej zakończeniu odbudowany według XVIII-wiecznego pierwowzoru, wysiłkiem pracy społecznej profesorów oraz studentek i studentów.

W 1947 roku, po przekazaniu budynku ASP w Warszawie, ponownie stał się obiektem służącym kulturze, sztuce i edukacji. W 1950 roku w rogu pałacowego dziedzińca, od strony ul. Traugutta, ustawiono pomnik Bartolomeo Colleoniego, będący kopią monumentu z Wenecji. Na drugim piętrze lewej oficyny pałacu w latach 1960–2014 mieścił się Salonik Chopinów, oddział Muzeum Fryderyka Chopina. Był to odtworzony fragment mieszkania, do którego w czerwcu 1827 roku wprowadziła się rodzina Chopinów. Fryderyk Chopin mieszkał tutaj do 2 listopada 1830 roku, co upamiętnia odsłonięta 100 lat później tablica na fasadzie. Obok znajduje się wmurowana w 1989 roku tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida, który uczył się tam malarstwa w szkole Aleksandra Kokulara, na ścianie od strony ul. Traugutta − tablica upamiętniająca Zygmunta Krasińskiego. W 1965 roku pałac wraz z oficynami wpisano do rejestru zabytków.

Opis

Budynek użyteczności publicznej, poddawany jest sukcesywnym remontom i regularnym przeglądom. Składa się z czterech kondygnacji naziemnych oraz jednej kondygnacji podziemnej, posiada dwie klatki schodowe - reprezentacyjną mieszczącą się w środkowej części budynku, łączącej parter z piętrem oraz klatkę boczną, łączącą kondygnacje naziemne. Wykonany w technologii tradycyjnej, w konstrukcji murowanej, żelbetowej, z podłużnym i poprzecznym układem ścian nośnych. Dach drewniany z pokryciem w postaci dachówki ceramicznej i blachy. Wyposażony w wytyczone i oznakowane drogi ewakuacyjne, podzielony na strefy zgodnie z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego, posiada monitoring.  Powierzchnia zabudowy 1258,39 m2, powierzchnia użytkowa 3990,65 m2.

Opracowanie: Joanna Bury, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, kwiecień 2024 r.