Posiada on czytelną XVII-wieczną formę, układ wnętrz, dobrze zachowane sklepienia w przyziemiu wraz z dekoracją sztukatorską oraz oryginalne stropy modrzewiowe na piętrze. Dwór w swojej skali i formie nawiązywał do zredukowanej willi palladiańskiej. Proweniencje artystyczne dworu sięgają realizacji królewskich i łączą się z osobą Tomasza Poncino.

Historia

Posiadłość w Chrzęsnem od I połowy XVI wieku stanowiąca element folwarku z towarzyszącą wsią funkcjonowała jako dzierżawa od króla Zygmunta I Starego. Według lustracji z 1568 roku istniał tu drewniany dwór oraz infrastruktura folwarczna. W 1623 roku majątek w Chrzęsnem nabył Stefan Dobrogost Grzybowski, podkomorzy warszawski, starosta warszawski i kamieńczykowski, kasztelan lubelski, poseł na Sejm. Pierwszy murowany dwór wzniesiono ok. 1635 roku, częściowo na fundamentach obiektu wcześniejszego (wg. badań archeologicznych przeprowadzonych w 2009 r). W 1735 roku majątek znalazł się w rękach rodziny Grzybowskich, aby jako spadek stać się własnością Kiełczewskich, którzy odsprzedają go w 1755 roku Teodorowi Szydłowskiemu. Kolejnym właścicielem Chrzęsnego stał się Michał Pac (1762 r.), zaś po nim biskup Józef Kossakowski (1781 r.). Na okres własności biskupa Kossakowskiego przypada częściowa przebudowa pałacu - m.in. wydzielenie kaplicy na pierwszym piętrze oraz przekształcenie nadwieszonej loggi nad głównym wejściem w balkon z balustradą tralkową, z którego do dzisiaj zachowały się piaskowcowe konsole. W 1787 roku dobra zakupił Franciszek Jan Nepomucen Przemyski, aby po dwóch latach zbyć je Tomaszowi Kubin de Tylli. W XIX wieku majątek kilkakrotnie zmieniał właścicieli: od 1802 r. Antoni Siarczyński, w 1832 r. Mateusz Murawski, w 1840 r. Andrzej Zamoyski. Od 1859 roku dobra stają się własnością Koskowskich, a następnie jako spadek trafiają do rodziny Karskich, w rękach których pozostaje do 1944 roku. Od połowy XIX wieku rezydencja stała się „salonem artystycznym". Z Chrzęsnem związani są liczni artyści m.in.: z rodziny Kotarbińskich Wł. Podkowiński, C.K.Norwid, Sz. Kobyliński.

Po 1945 roku w wyniku reformy rolnej zespół pałacowo – parkowy w Chrzęsnem stał sięwłasnością Skarbu Państwaizostał zaadaptowany na potrzeb zakładu wychowawczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci i mieszkania socjalne. Po likwidacji ośrodka szkolnego w 1998 r. pałac funkcjonował jako pustostan. Od 2002 r. właścicielem jest Powiat Wołomiński.

Opis

Późnorenesansowy pałac został wzniesiony jako murowany, otynkowany, dwukondygnacyjny z dwupoziomowym poddaszem użytkowym. Rzut poziomy budynku na planie prostokąta, z hallem na osi środkowej, z którego drzwi prowadzą do symetrycznie rozmieszonych sal zwieńczonych sklepieniami krzyżowymi. W hallu głównym wejście na reprezentacyjną klatkę schodową mieszczącą się w północnej części pałacu. Piętro pałacu, na którym powtórzono układ funkcjonalny parteru jest zamknięte sufitem w formie stropu belowego modrzewiowego. Na piętrze na d głównym wejściem do pałacu znajduje się balkon. Elewacja frontowa (wschodnia) 9-osiowa, podzielona pilastrami, naroża ujęte w boniowanie lizeny. Elewacja zachodnia 7 – osiowa, z dwoma ryzalitami w formie baszt na osi 3 i 5. Okna w pałacu ujęto w uszakowate obramienia. Fryz podokapowy zdobi motyw roślinny. Elewacje boczne 2 osiowe . Ściany szczytowe poddasza podzielone toskańskimi pilastrami. Całość wieńczy dach naczółkowy, kryty dachówka ceramiczną. Wewnątrz pałacu zachowane sklepienia krzyżowe, stropy belowe, dekoracja sztukatorska oraz rokokowe kominki.

Zabytek dostępny w godzinach pracy muzeum.

Oprac. Katarzyna Kosior, 21-06-2017 r.