Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. Świętej Trójcy - Zabytek.pl

kościół pw. Świętej Trójcy


kościół koniec XVIII w. Żeliszew Podkościelny

Adres
Żeliszew Podkościelny, 28

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. siedlecki, gm. Kotuń

Zespół kościoła parafialnego stanowi przykład mazowieckiego drewnianego budownictwa sakralnego powstałego w końcu XVIII w., z również drewnianą – wolnostojącą dzwonnicą pochodzącą z k.

XIX w. - usytuowanego na przykościelnym cmentarzu otoczonym kamiennym murem wykonanym w okresie 20.lecia międzywojennego.

Historia

Nazwa wsi Żeliszew pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1476 r. Pierwsza wzmianka o kościele w Żeliszewie pochodzi z 1540 r., kiedy to biskup poznański nadał mu prawo do odpustów. W 1603 r. we wsi istniał kościół drewniany, we wnętrzu którego znajdowały się trzy murowane ołtarze. Najprawdopodobniej został on zniszczony podczas potopu szwedzkiego. Parafia pw. Świętej Trójcy utworzona została w 1769 r. dzięki staraniom i z fundacji dziedzica dóbr Żeliszew Marcjana (Martyniana) Grzybowskiego, podkomorzego liwskiego. Wiosną 1770 r. rozpoczęto budowę nowej świątyni, którą zaczęto użytkować już w grudniu tego samego roku. Pierwszym proboszczem parafii, który prowadził budowę był ks. Gaspar Jan Glinka. Przez następne lata prowadzone były dalsze prace wykończeniowe oraz wyposażanie świątyni. Uroczysta konsekracja miała miejsce 19 października 1777 r. Świątynia była restaurowana przed 1845 r. po zniszczeniach z okresu powstania listopadowego oraz w latach 1890 – 1897, kiedy to pobudowano również drewnianą dzwonnicę. Kościół został gruntownie przebudowany na początku XX w., nadano mu wówczas wyraźną formę neogotycką. Remont objął również  wystrój wewnętrzny – malowidła ścian wykonane zostały w l. 1907-1910. Kolejny remont miał miejsce w 1950 r.

Opis

Zespół kościelny usytuowany jest w południowej części wsi, po zachodniej stronie drogi prowadzącej do Kotunia. Otoczony jest niskim kamiennym murem. Dzwonnica usytuowana jest na przykościelnym cmentarzu, na północny-zachód od kościoła.

Budynek świątyni jest wzniesiony w konstrukcji zrębowej, górna część wieży zbudowana w konstrukcji słupowo – ramowej, całość ścian została ozdobnie oszalowany pionowymi i poziomymi deskami, wzmocniona lisicami. Stropy są drewniane, belkowe, z podsiębitką. Więźba dachowa jest krokwiowo-stolcowa, wzmocniona jętkami i mieczami. Budynek jest orientowany, korpus nawowy wzniesiony na planie prostokąta. Do boków prezbiterium, które jest węższe od nawy i zamknięte prostą ścianą, w układzie symetrycznym przylegają dwie kaplice, za nimi zaś dwie zakrystie.

Kościół jest trójnawowy, w układzie bazylikowym (nawa główna jest wyższa od naw bocznych, a jej okna usytuowane są ponad dachami naw bocznych). Główne wejście do kościoła prowadzi przez kruchtę usytuowaną od zachodu. Nad kruchtą wznosi się, częściowo wtopiona w fasadę kościoła, czworokątna wieża, zwieńczona krzyżem (podobnie jak wieżyczka na sygnaturkę).

Wysoka bryła nawy głównej nakryta jest dwuspadowym dachem (od wschodu trójspadowym), nawy boczne i zakrystie dwupołaciowymi, wieżyczka na sygnaturkę usytuowana w centralnej części kalenicy nawy głównej oraz wieża zwieńczone są strzelistymi hełmami w kształcie ostrosłupa. Wszystkie dachy pokryte są blachą. Okapy dachu kościoła i hełmu wieży wspierają się na ozdobnie profilowanych kroksztynach.

Trójnawowy układ kościoła wydzielony został podczas ostatnie dużej przebudowy przez trzy pary żeliwnych, wysmukłych słupów. Wnętrze pokryte jest iluzjonistycznymi malowidłami o bogatej ornamentyce wykonanej farbami olejnymi i pastelowymi oraz sztukateriami. Płaski strop wypełniony został kasetonami z rozetami. Wyposażenie wewnętrzne jest bogate i pochodzi z okresu budowy świątyni oraz z początku XX w. (momentu jego przebudowy).  Najcenniejszymi elementami są: dwa rokokowe ołtarze (ok. 1770 r.) w bocznych kaplicach (w lewej - rzeźba przedstawiająca Chrystusa Ukrzyżowanego, w prawej - obraz "NMP Niepokalanie Poczęta"), również rokokowa chrzcielnica w kształcie kielicha z 2. poł. XVIII w. oraz  prospekt organowy z 1776 r. Ołtarz główny, ambona i stalle pochodzą z początku XX w.

Kamienny mur otaczający teren przykościelnego cmentarza nakryty cementowym, jednospadowym pulpitem.

Obiekt dostępny podczas mszy oraz po uprzednim umówieniu się z proboszczem parafii w Żeliszewie Podkościelnym.

oprac. Jerzy Szałygin, OT NID w Warszawie, 08-12-2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.172970, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.291611