Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny


kościół pocz. XVI w. Oświęcim

Adres
Oświęcim, Kościelna 4

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. oświęcimski, gm. Oświęcim (gm. miejska)

Kościół jest najstarszą świątynią parafialną w Oświęcimiu kilkukrotnie niszczoną w czasie częstych pożarów miasta, każdorazowo odbudowywaną, nierozerwalnie związaną z historią lokalnej społeczności od średniowiecza po czasy obecne.

Świątynia pomimo przekształceń, dokonanych w ostatniej ćwierci XIX w., jest cennym zabytkiem o znacznych walorach architektonicznych i krajobrazowych.

Historia

Pierwsze wzmianki o kościele w Oświęcimiu pochodzą z lat 1325-1327 i dotyczą świątyni, która według tradycji miała stać na miejscu starszej, spalonej przez Tatarów. Obecny kościół parafialny w pierwotnej formie wybudowany został przypuszczalnie ok. 1417 r. przez księcia oświęcimskiego Kazimierza. Świątynia płonęła w pożarach miasta w 1470 i w 1503 r. W latach 1520-1530 została odbudowana w stylu renesansowym. Nie wykończono wówczas wieży, która w dolnej partii była murowana, a w górnej drewniana. Z tego czasu zachowały się jedynie dwa portale, z których jeden nosi datę „1529”. Świątynię powiększono ok. 1681 r. Po kolejnym pożarze kościół został przebudowany w latach 1863-1877, wtedy m.in. wymurowano górną część wieży i nadano jej neogotycką formę. Po tej przebudowie budowla zachowała swój kształt do dzisiaj. Na przełomie XIX i XX w. polichromię w świątyni wykonał artysta malarz Ludwik Stankiewicz z Oświęcimia. W 1784 r. zlikwidowany został cmentarz przykościelny. Do 1941 r. kościół otoczony był murem, który zburzono w czasie wytyczania przebiegu nowej ulicy.

Opis

Kościół zlokalizowany został na Starym Mieście. Teren przykościelny nie jest ogrodzony. Świątynia murowana, potynkowana, trójnawowa, orientowana, halowa, dwuprzęsłowa, z nowszą, prostokątną dobudówką od północnego-zachodu. Prezbiterium prostokątne, w narożnikach oszkarpowane. Na ścianie wschodniej zawieszony jest krucyfiks późnobarokowy z 2. połowy XVIII w. Przy prezbiterium od południa znajduje się zakrystia, a od północy kaplica św. Maksymiliana Marii Kolbego. Świątynię nakrywa blaszany dach dwuspadowy z ażurowaną, wieloboczną wieżyczką na sygnaturkę na kalenicy, zwieńczoną ostrosłupowym hełmem zakończonym krzyżem.  Kwadratowa, trójkondygnacyjna wieża od zachodu w narożnikach jest oszkarpowana. Wieńczy ją ostrosłupowy hełm zakończony sterczyną z kulą i krzyżem. W fasadzie wieży we wnęce ustawiona jest figura Matki Boskiej. Ściany ożywione są oknami, wnękami, fryzami, gzymsami płycinami, trójkątnymi szczycikami i tarczami zegarowymi. W narożniku fasady kościoła znajduje się „baszta” z wyjściem na ganek połączony z wejściem na wieżę. W ścianie nawy od południa zachował się ostrołukowy, profilowany, gotycki portal, najstarszy element architektoniczny w kościele. Nawę i prezbiterium nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, na gurtach, a kruchtę pod wieżą sklepienie żaglaste. Sklepienia kościoła i parapet chóru dekorowane są figurami geometrycznymi ze stiukowych, profilowanych listew. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych z każdej strony dwiema opilastrowanymi arkadami filarowymi. Tęcza o łuku półkolistym. Chór muzyczny wsparty jest na trzech arkadach. W prezbiterium znajduje się gotycko - renesansowy portal z 1529 r. Pseudoromański portal arkadowy w kaplicy pochodzi prawdopodobnie z os. ćwierci XIX w. Późnobarokowy, drewniany ołtarz główny z figurami świętych Piotra i Pawła oraz czterech aniołów, przekształcony został w 2. poł. XIX w. Odnawiano go gruntownie w 2004 r. Neobarokowe ołtarze boczne wykonane zostały 2. poł. XIX w. Ambona jest późnobarokowa. Marmurowa, częściowo barokowa chrzcielnica ma blaszaną pokrywę z 1613 r. Barokowe obrazy św. Jacka i św. Dominika, namalowane prawdopodobnie przez Tomasza Dolabellę w XVII w. i obraz Matki Bożej Różańcowej, pochodzą z kościoła dominikanów w Oświęcimiu. W kruchcie pod wieżą zawieszony jest krucyfiks z XVII w. W kościele znajduje się kilka epitafiów. Najstarsza marmurowa, wczesnobarokowa tablica upamiętnia ks. Hieronima Russockiego, zm. w 1681 r., prepozyta oświęcimskiego i odnowiciela kościoła. Inne epitafia, przeważnie klasycystyczne pochodzą z XIX w.

Zabytek dostępny. Wnętrze kościoła można zobaczyć w czasie nabożeństw.

oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 22-07-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.312952, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.386599