Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kaplica Znalezienia Krzyża i Pustelnia św. Heleny - Zabytek.pl

kaplica Znalezienia Krzyża i Pustelnia św. Heleny


kaplica 1623 - 1632 Bugaj

Adres
Bugaj

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. wadowicki, gm. Kalwaria Zebrzydowska - obszar wiejski

Budynek wzniesiony w drugiej fazie budowy kompleksu kalwaryjnego (1623-1641) z fundacji Jana Zebrzydowskiego.

Obiekt, choć nie wchodzi w skład dróżek kalwaryjskich, symbolicznie wpisuje się w kompleks budynków kalwaryjskiej Golgoty i w jej krajobraz. Specyficzne wkomponowanie budynku w całość kompleksu kalwaryjnego i naturalnego stanowi barokową scenografię, konstruującą przestrzeń modlitewną pątników. 

Historia

Pustelnię św. Heleny z kaplicą Znalezienia Krzyża zaczęto wznosić po 1632 r. z fundacji Jana Zebrzydowskiego. Jej budowa była zapewne formą wzorowania się Jana Zebrzydowskiego na ojcu Mikołaju, który pod koniec życia wzniósł Pustelnię Pięciu Braci Polskich z kaplicą św. Marii Magdaleny dla wypełniania w niej pobożnych praktyk. Autor planu i budowniczy Pustelni św. Heleny nie są znani. W 1660 r. umieszczono w kaplicy wczesnobarokowy obraz Chrystusa z krzyżem na ramionach, będący darem Zygmunta Łodzińskiego. Ok. 1750 r. za czasów Józefa Czartoryskiego zmieniono kształt pierwotnej kaplicy, zbliżając jej wygląd do tej współczesnej. Wiadomo, że do 1895 r. mieszkały tu pustelnice, bo w tym roku usunięto ostatnią z nich. W l. 1942-1945 obiekt pustelni z przylegającą doń kaplicą służył Urszulankom Szarym z Zakopanego. Na przełomie l. 1988/1989 przeprowadzono kompleksowy remont pustelni i kaplicy, w czasie którego przebudowano wnętrze, zlikwidowano wewnętrzne schody, zawieszono drewniany krzyż przy pd. portalu prowadzącym do kaplicy i obito deskami górną część szczytu. W 2013 r. zakończono kompleksowy remont budynku, po którym w pustelni zamieszkał karmelita trzewiczkowy.

Obecnie pustelnia jest zamieszkała przez pustelnika i stanowi obiekt towarzyszący dróżkom kalwaryjskim, który nie wchodzi w żaden z cykli dróżkowych.

Opis

Obiekt zlokalizowany jest na zboczu Góry Żar, poniżej kościoła Ukrzyżowania, wtopiony w zbocze i ukryty wśród drzew. Budynek bezstylowy, będący pamiątką po drugiej fazie rozbudowy kompleksu kalwaryjnego. Dwupoziomowa pustelnia wzniesiona jest na planie prostokąta, do którego przylega jednopoziomowa prostokątna kaplica. Obiekt wzniesiono z łamanego kamienia. Z racji położenia budynku na zboczu pustelnię osadzono na oszkarpowanym postumencie, w którym znajdują się pomieszczenia pierwszego poziomu. Pustelnię i kaplicę nakrywają dachy dwuspadowe. Elewacje zewn. skromne bez żadnych podziałów i oznak stylowych, jedynie w części kaplicy szczątkowo zachował się gzyms. Górna część szczytu obita deskami. Do kaplicy prowadzą trzy pary drzwi o prostokątnych i prostych portalach kamiennych; do pustelni dwie pary drzwi, każde na inny poziom. Elewacje wew. proste i skromne. Pomieszczenia dolnego poziomu pustelni i kaplicy nakryte sklepieniem kolebkowym, a pomieszczenia górnego poziomu pustelni stropem. W skład wyposażenia obiektu wchodzi XVII-wieczny ołtarz z nastawą ołtarzową z uszakami i ornamentacją akantową z wczesnobarokowym malowidłem, przedstawiającym Jezusa dźwigającego krzyż.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac. Mirosław Płonka, OT NID w Krakowie, 15-09-2017 r.

Rodzaj: kaplica

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.214023, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.369019