Historia

Brzozowie wzmiankowane w 1400 r., początkowo w obrębie państewka homolskiego, wielkiego kompleksu dóbr z zamkiem Homole, który w 1477 r. przyłączony do Hrabstwa Kłodzkiego. Od 1601 r. Brzozowie w ramach dóbr w Nachodzie. Związane z tamtejszą parafią. W 1763 r. przyłączone do Prus, a od 1780 r. do parafii w Czermnej. Kościół w Brzozowiu wzniesiony w latach 1717-1718 z fundacji i na koszt mieszczanina, kupca bławatnego Georga Baudischa (†1742). Zbudowany jako mniejszy niż obecnie, bardzo skromny, salowy, z elewacją frontową z trójkątnym szczytem (poprzedzoną kruchtą) oraz z dwiema symetrycznymi, parterowymi przybudówkami, w tym zakrystią. Nakryty wysokim dachem z ośmioboczną sygnaturką. Później, w latach 1730-1731 wzniesiona obok niego wolnostojąca dzwonnica-budynek bramny. Kościół wczesnobarokowy, o bardzo uproszczonych formach. Sklepienie nawy ozdobione ok. poł. XVIII w. plafonami wypełnionymi malowidłami w ludowej wersji późnego baroku (tempera na tynku). W zach. część nawy wbudowany charakterystyczny dla wiejskiej architektury sakralnej Ziemi Kłodzkiej drewniany chór muzyczny podparty filarami (budownictwo ludowe). Jego balustrada przekształcona zapewne w 1 ćw. XIX w., w duchu późnego baroku łączonego z neoklasycyzmem i sztuką ludową. Kościół przebudowany w 1913 r. w stylu rodzimego neobaroku z elementami uproszczonego neoklasycyzmem z 1 poł. XIX w. Zachowane zasadniczy kształt bryły i ogólna formalna prostota kościoła. Nawa rozbudowana o przęsło. Przed nową elewacją frontową ze szczytem oprawionym w duchu neoklasycyzmu wzniesiona ozdobniejsza, wydłużona kruchta z uproszczonym szczytem wolutowym nawiązującym do form z 4 ćw. XVII w. Jej portale komponowane w nawiązaniu do portali z pocz. XVII w. lub z końca XVIII w. Zbudowana też obecna zakrystia. Zastosowany standardowy podział ramowy. Wewnątrz kościoła powiększony chór muzyczny o balkon górny z balustradą wzorowaną na balustradzie balkonu dolnego.

Opis

Kościół w Kudowie Zdroju-Brzozowiu murowany z kamienia i cegły, tynkowany, nie orientowany. Salowy zamknięty półkoliście, nakryty wysokim dachem z ośmioboczną sygnaturką z baniastym hełmem. Przed elewacją frontową zwieńczoną trójkątnym szczytem duża kruchta ze szczytem wolutowym. W sąsiedztwie absydy dwie symetryczne, parterowe przybudówki, w tym zakrystia. Elewacje dzielone tynkowym, ramowym podziałem, zwieńczone profilowanymi gzymsami koronującymi. Obramienia otworów tynkowe lub kamienne, listwowe. Absyda nakryta sklepieniem konchowym, nawa — kolebkowym z płytkimi lunetami, tym ostatnim ozdobionym niewielkimi plafonami, m.in. o wykrojach wklęsło-wypukłych. W plafonach zawarte przedstawienie Koronacji Marii i wizerunki Św. Piotra i Pawła (z jezuickim monogramem) oraz Ojców Kościoła, św. Grzegorza Wielkiego, Hieronima, Ambrożego i Augustyna. Konchowe sklepienie absydy prezbiterialnej ozdobione malowanym motywem muszlowym. W zach. części nawy dwukondygnacjowy, drewniany chór muzyczny posadowiony na stropie belkowym podpartym drewnianymi filarami z brzuścami, głowicami i impostami. Lico balustrad dwóch balkonów o podziale kwaterowym, malowane w naśladowaniu marmoryzacji. Pod balustradami dekoracyjnie podcięte listwy. Wyposażenie kościoła złożone z: architektonicznego ołtarza głównego pw. Św. Piotra i Pawła, z 2 bramkami i z rzeźbami ze Starego Mesta nad Metui (ok. poł. XVIII w. późny barok), ołtarz boczny pw. NMP (kon. XIX w., neorokoko), ambona (kon. XIX w., neobarok), prospekt organowy (1 poł. XIX w., neoklasycyzm), drzwi ramowo-płycinowe (XVIII w., barok).

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 16.08.2017 r.