Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół filialny pw. św. Stanisława Biskupa - Zabytek.pl

kościół filialny pw. św. Stanisława Biskupa


kościół XVII w. Dzisna

Adres
Dzisna

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. goleniowski, gm. Przybiernów

Jeden z najstarszych zachowanych kościołów szkieletowych na Pomorzu Zachodnim zbudowany w końcu XVI w.

Kościół jest przykładem niedużej świątyni wiejskiej typowej dla tradycyjnego budownictwa ryglowego na Pomorzu Zachodnim. We wnętrzu kościoła przetrwał oryginalny wystrój renesansowo - barokowy z bogatym zespołem polichromii przedstawiających sceny ze Starego i Nowego Testamentu.

Historia

Dokładna data budowy kościoła pozostaje nieznana, jego istnienie potwierdza pierwsza wizytacja kościelna w 1595 r. Kościół został wybudowany na zlecenie rodu von Köller, ówczesnych właścicieli wsi. Powstała skromna budowla założona na rzucie prostokąta o konstrukcji szkieletowej z drewna dębowego z wypełnieniem strychułowym, o wnętrzu salowym. Rozbudowa kościoła i zamknięcie od wschodu trójbocznym prezbiterium wzorowana była na architekturze kościoła w Łoźnicy powstałego w latach 1695 - 1697. Następnie przy ścianie zachodniej zbudowano drewnianą wieżę-dzwonnicę. Bogaty wystrój wnętrza kościoła powstawał stopniowo, fundowany przez różnych zleceniodawców. Najdawniejszym elementem wystroju jest renesansowa dekoracja roślinna wykonana w technice tempery około 1600 r. pokrywająca deski stropu kościoła. Renesansowo-barokowy ołtarz został ufundowany w 1607 r., w tym czasie powstała architektoniczna konstrukcja predelli i nastawa. Później, w 1682 r. Jakub von Köller z żoną ufundowali ażurowe uszaki flankujące nastawę i zwieńczenie. Na zlecenie rodziny von Köller ok. 1700 r. wykonano barokowe epitafium. W końcu XVIII w. powstały trzy figury umieszczone w zwieńczeniu ołtarza. Ambona powstała w 1650 r. dzięki funduszom przekazanym przez pastora Johanna Neandera i Judytę Redlichs. W tym samym czasie Michael Räddemar sfinansował dekorację malarską wykonaną przez Michaela Wurma zdobiącą balustradę chóru muzycznego z postaciami Chrystusa i 12 apostołów. Ten sam artysta w 1673 r. na zlecenie patronów kościoła z rodziny von Köller wykonał polichromię pokrywającą fasetę obiegającą wnętrze świątyni. Jest to ciągły pas malowideł wykonanych techniką tempery przedstawiający 9 scen ze Starego i Nowego Testamentu.

W XVIII stuleciu ufundowano dwa dzwony, a w latach 1734 i 1770 remontowano wieżę kościelną. W 1906 r. rozebrano wieżę, zastąpując ją wolnostojącą dzwonnicą ustawioną w zachodniej części cmentarza przy kościele. Budynek kościoła pozbawiony bieżących napraw był tak zaniedbany, iż w 1927 r. członkowie gminy kościelnej wystąpili o pozwolenie na rozebranie starego kościoła i postawienie nowego „ładnego” z cegły. Przeciwko rozbiórce zabytkowej świątyni zaprotestował pracownik muzeum szczecińskiego dr Franz Balke. Niezbędne prace remontowo-restauratorskie kościoła przeprowadzono w dwóch etapach: w 1928 r. wykonano prace murarskie i ciesielskie polegające na wymianie zniszczonych belek więźby dachowej, uszczelnieniu dachu i wymianie odeskowania szczytu zachodniego, a w 1936 r. przeprowadzono renowację malowideł stropu i chóru muzycznego.

Po 1945 r. kościół był nieużytkowany, w 1968 r. na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie zabezpieczono otwory okienne, uszczelniono dach, ambonę wymontowano i przekazano do konserwacji. W 1976 r. budynek został przekazany władzom kościelnym. W latach 1978 - 1981 wykonano remont polegający na wymianie podwalin, wzmocnieniu statyki ścian, wymieniono ścianę zachodnią, uzupełniono wypełnienia ścian, wymieniono podłogę, naprawiono więźbę i dobudowano wieżę-dzwonnicę przy ścianie zachodniej. Równocześnie przeprowadzono konserwację zabezpieczającą ambony. Epitafium rodziny von Köller w latach 1993-1994 poddano całościowej konserwacji. W latach 2000 - 2003 przeprowadzono konserwację zespołu polichromii.

Opis

Kościół jest położony w centrum miejscowości, w zachodniej części placu wiejskiego, na terenie lekko wyniesionym, oddzielonym kamiennym murem od drogi wiejskiej. Kościół na planie prostokąta z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, z głównym wejściem w ścianie południowej. Nawa nakryta dachem dwuspadowym, prezbiterium trójspadowym. Do ściany zachodniej kościoła przylega drewniana wieża nakryta dachem namiotowym. Pokrycie dachu stanowi bitumiczna dachówka z czerwoną posypką wycinana w kształt dachówki karpiówki (przywrócenie ceramicznego pokrycia dachowego z powodu osłabienia konstrukcji nie było możliwe). Kościół posadowiony na podwalinie spoczywającej na płytkiej podmurówce z kamieni polnych. Ściany obwodowe zostały wzniesione w konstrukcji szkieletowej drewnianej, pola tynkowane gładko i pobielone. Drewno na zewnątrz i wewnątrz odsłonięte, słupy prostokątne o przekroju od 18 do 30 cm. Pierwotne drewno dębowe obrabiane było ręcznie „od topora”, elementy wymienione w czasie remontów wykonano z drewna sosnowego obrabiając mechanicznie. Strop drewniany belkowy, nagi wsparty na oczepach ścian bocznych stanowi jeden ustrój konstrukcyjny z więźbą dachową, krokwie osadzone w belkach, belki stropowe o przekroju 24 x 24 cm w układzie konstrukcyjnym poprzecznym. Ponad rozporami ścian wykonane z desek fasety oparte na zastrzałach między belką stropu a słupem ściany. Rozmieszczenie otworów wejściowych do kościoła w Dzisnej jest nietypowe. Powszechnie stosowanym rozwiązaniem było umieszczanie w ścianie zachodniej wejścia głównego z drzwiami dwuskrzydłowymi, określanego jako „porta maior”, wejście drugie o drzwiach jednoskrzydłowych, określane jako „porta minor”, sytuowane było w ścianie południowej. W tutejszym kościele główne wejście znajduje się w ścianie południowej, a drugie usytuowane jest we wschodniej ścianie prezbiterium. Analogiczne rozwiązanie zostało zastosowane w kościele w pobliskiej Łoźnicy. Otwory okien ujednolicone, rozmieszczone na jednym poziomie, stolarka okien współczesna. Z bielą tynku ścian ciemna barwą kontrastuje drewniana konstrukcja. Belki i deski stropu pokrywa ornament złożony z motywów wici i liści akantu, kwiatów, kiści winogron oraz uskrzydlonych głów rozmieszczonych wzdłuż osi. Fasetę pokrywa pas malowideł tworzący cykl narracyjny ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu. Po stronie południowej, poczynając od wschodu znajduje się pięć scen: Stworzenie Świata, Stworzenie Adama i Ewy, Grzech Pierworodny, Wypędzenie z Raju i Narodzenie Jezusa. Przy ścianie północnej zakomponowano sceny: Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie i Sąd Ostateczny.

Obiekt dostępny po uprzednim zgłoszeniu do księdza proboszcza.

Oprac. Anna Walkiewicz OT NID Szczecin, 14.10.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  szachulcowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.117330, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.398190