Dzieło architektury ogrodowej znanych i cenionych projektantów Johanna i Ernsta Larassa.

Historia

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1328 r. Dobra rycerskie z nadania komtura dzierzgońskiego Guentera von Schwarzburg. Do połowy XVII wieku były we władaniu często zmieniających się właścicieli. Od 1645 r. do początku XVIII w. należały do rodu Finck von Finkenstein, w latach 1860 - 1945 właścicielem Dylewa była rodzina Rose, później von Rose, która przekształciła majątek w jeden z najlepiej zarządzanych w Prusach Wschodnich, z nowoczesnym folwarkiem i wsią folwarczną. Rozbudowano także założenie pałacowo-parkowe. W latach 1908-1911 późnoklasycystyczny dwór z połowy XIX w. został powiększony o boczne skrzydła według projektu architekta Friedricha Paulsena. Ówczesny właściciel Franz Rose, był znanym mecenasem sztuki i kolekcjonerem, stąd m.in. pałac i jego otoczenie ozdabiały dzieła rzeźbiarza Adolfa Wildta i malarza Alberta Wellti. Świadomym kształtowaniem przestrzeni objęto całe dobra z promieniście rozłożonymi folwarkami, łączącą je siecią alei przydrożnych, komponowanymi grupami zieleni śródpolnej i zagospodarowaniem lasów. Park, przekształcany z wcześniej istniejącego założenia, powstał w latach 1879 - 1911 według projektów Johanna Larassa i jego syna Ernsta. Założony w duchu neoromantycznym wyróżniał się złożoną kompozycją, cennym i bogatym drzewostanem, malowniczym stawem z wyspami i kanałem oraz liczną, oryginalną architekturą parkową, a także powiązaniami widokowymi z otaczającym pejzażem. W obrębie parku znalazł się kościół (wybudowany w 1842r na miejscu wcześniejszej gotyckiej świątyni) z rodowym mauzoleum i cmentarzem. W 1945r spalono główny korpus pałacu. W 2 poł. XX w. majątek podzielony na kilku użytkowników (PGR, szkoła, mieszkania), ulegał postępującej destrukcji - przebudowano skrzydła pałacowe, rozebrano znaczną część folwarku. Najbardziej reprezentatywny element wystroju parku - marmurowy pomnik z portretem Johanna Larassa wyrzeźbiony przez Adolfa Wildta i postawiony na wyspie na stawie - ukradziono w 2001 r. Nieliczne zachowane rzeźby AdolfaWildta przekazano do konserwacji, docelowo przeznaczając do ekspozycji w muzeum.

Opis

Położony ok. 25 km na pd. od Ostródy, przy drodze Ostróda- Tułodziad . Zespół, o typowym układzie siedziby mieszkalnej związanej z podwórzem folwarcznym, obejmuje relikty pałacu, park krajobrazowy, relikty zabudowy dawnego założenia folwarcznego i wieś folwarczną. Zachowane skrzydła boczne pałacu, w formie dwukondygnacyjnych brył z płaskim dachem krytym papą, zostały przebudowane i zatraciły cechy stylowe. Obecnie użytkowane są jako budynek szkolny (skrzydło wsch.) i budynek mieszkalny (skrzydło zach.). Współczesna dobudówka do skrzydła wschodniego dodatkowo zaciera historyczny układ. Park o powierzchni ok. 11 ha zachowany jest w historycznych granicach, ale w stanie znacznie zdewastowanym. Składa się części wschodniej XIX-wiecznej z dominantą pałacu i kościoła oraz przedzielonej drogą gospodarczą części zachodniej, ukształtowanej na początku XX wieku z 1,5 hektarowym stawem z kanałem. Zachował się częściowo cenny drzewostan i zaniedbane obiekty architektury parkowej: kamienna grota z sadzawką na osi pałacu, ślady altany widokowej nad grotą, zrujnowane 4 mostki (ceglany, kamienny, stalowy, drewniany) nad kanałem, kamienny wiadukt i tunel przy drodze gospodarczej. Charakterystycznym budulcem architektury parkowej są ostro ciosane kamienie. Nie zachowały się w większości elementy komponowanego krajobrazu majątku.

Dostęp do parku bez ograniczeń. Skrzydła pałacowe i kościół dostępne z zewnątrz.

Oprac. Marzena Zwierowicz, 12.12.2014 r.