Jako element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1854-1855 wzniesiono wokół Przemyśla fortyfikacje pierwszego obozu warownego. Na wsch. od wsi Duńkowiczki, w pn. części pierścienia, zbudowano szaniec artyleryjski nr 12, typu FS (Feuer-Schanze). W 1878 r. stary szaniec włączono do nowo budowanego zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Przemyśl jako pozycyjną baterię 14, następnie zmieniono jej numer i nazwę na baterię 9 Droga Jarosławska (Jaroslauer-Strasse). W 1887 r. dzieło to zostało przebudowane na baterię pozycyjną 9. Na mapie twierdzy Festung-Umgebungs-Plan von Przemyśl bateria nosi oznaczenie Batt. 9 (Małkowice). W ramach modernizacji twierdzy, w 1896 r. zaplanowano przebudowę baterii na międzypolowy szaniec piechoty Sch XI. Planowaną przebudowę wykonano zapewne do 1899 r. Załogę fortu w 1901 r. stanowiła ½ kompanii piechoty. W czasie 1 oblężenia twierdzy (18.09-9.10.1914) szaniec znajdował się na lewym skrzydle rosyjskiego ataku na północny odcinek pierścienia fortyfikacji twierdzy, lecz prawdopodobnie nie był bezpośrednio atakowany. Podczas 2 oblężenia (9.11.1914-22.03.1915) nie brał udziału w walkach. W ramach 3 oblężenia (29.05-4.06.1915), w dn. 2.06.1915 r. szaniec zajęła niemiecka 11. Bawarska Dywizja Piechoty, po uprzednim ostrzelaniu go artylerią. Po 1 wojnie światowej szaniec nie był użytkowany. W latach 1920-1930 rozebrano schrony.

Opis

Szaniec (Schanze XI) „Duńkowiczki”, jest międzypolowym szańcem piechoty, zbudowanym w systemie fortowym grupowym. Szaniec zlokalizowany jest na granicy miejscowości Duńkowiczki i Żurawica, ok. 190 m na wschód od drogi Przemyśl - Kraków. Powierzchnia szańca: ok. 1,8 ha

Szaniec zbudowany jest na planie pięcioboku, z półkolistą basteją flankującą wał szyjowy i bramę wjazdową. Dzieło otacza sucha fosa. W narożnikach czół i barków umieszczone są dwie poprzecznice oddzielające stanowiska piechoty w czole szańca od stanowisk służących do obrony międzypól. W centrum szańca znajduje się wał osłaniający niezachowane schrony. Obecnie wał szyjowy, basteja oraz fosa szyjowa częściowo są zniwelowane i słabo czytelne. Pierwotna forteczna droga dojazdowa do szańca prowadziła od strony pd., od rokadowej drogi fortecznej przebiegającej po północnej stronie wzgórza, na zapolu fortów północnej części pierścienia. Droga ta została zatarta po zbudowaniu po południowej stronie szańca dużej rozdzielni energetycznej. Nową drogę poprowadzono do rozdzielni (i szańca) od strony zach., bezpośrednio z drogi E4, wzdłuż dawnej maski bocznej, pozorującej przebieg drogi fortecznej. Cały fort zarośnięty jest gęstą roślinnością - samosiejkami drzew i krzewów. Po wsch. i zach. stronie szańca, w kierunku fortu XI Duńkowiczki i XII Żurawica zachowane są fragmenty masek bocznych pozorujących przebieg fortecznej drogi rokadowej, która faktycznie znajduje się ok. 250-300 m na południe do południowego-zachodu, za grzbietem wzgórza na którym znajduje się szaniec i maski boczne.

Szaniec dostępny dla zwiedzających. Znajduje się w niewielkiej odległości od „lewobrzeżnego szlaku fortecznego Twierdzy Przemyśl” (kolor czarny) oraz trasy rowerowej po fortach Twierdzy Przemyśl.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 27.10.2014 r.